Antzinako Erregimena

• Antzinako erregimeneko gizartea aristokratizatzailea definitu.

• Gizartearen banaketa pribilegio juridikoan oinarritu.

• Hiru gizarte talde:

-Noblezia

-Kleroa

-Herri xehea

PRIBILEGIOEN GIZARTEA

• Lehenengo biek pribilegio

handiak.

• Herri xehea ekoizpen

jarduerez arduratu.

• Pribilegiodunak gutxiengoak.

Noblezia eta aristokraziaEuropan

• XVIII.mendean burgesiak

gora egin.

• Pertsona bat noblea zen

jaiotzetik, zenbait pribilegio

zituztelako.

• Denetik zeuden:

-noble oso aberatsak eta oso

pobreak

-batzuk goi karguak eta beste

batzuk, kargu barik.

• Jatorrizko desberdintasunean

oinarritutako gizartea.

• Oso zaila gizarte-maila

aldatzea.

• Gizarte-banaketan

zorrotzak, zenbait taldeen

aurka azaldu.

• Ideiak erreformistak eta

iraultzaileak sortu.

kleroa

• Estamentu pribilegioduna.

• Bi multzo:

- Erregularrak.

- Sekularrak.

• Europako zenbait

herrialdeetan, gizarte-talde

handia sortu.

• Zergarik ez.

• Beren legeak eta auzitegiak izan

• Nobleen bezala pribilegioak.

• Kleroen artean aniztasun handia

• Goi kleroak:

-Botere ekonomiko eta politikoa

-Ondasun handiak kontrolatu.

• Pribilegioan sartzeko bide bakarra

eliza ikaskeak egitea.

Herri xehea edo hirugarrenestatua

• Gehienak herri xehearen zati.

• Hainbat motatako taldeak, ez

pribilegiorik, ez eskubide

juridikorik.

• Zergak ordaindu.

• Haien lanak gizarteari utsi.

Burgesia

• Hirugarren estatuan, hoberena

• Multzo zabala :

– Merkatariak

– Lantegien eta beste negozioen jabe

– Errentadunak

– Funtzionarioak

– Sendagileak

– …

• XVIII . mendean , burgesak

politikan, armadan, administra

zioan eta elizan eragin handiko

postuetan parte hartu nahi.

• Gizartean gora egiten hasi

aberastutako

burgesak, horretarako

nobleekin eskontzen hasi.

Beste hiritar-talde batzuk:

• Hiriko biztanle gehienak, oso

bizitza maila apala.

• Soldata urriari esker bizi.

• Azken mailan baztertuak, oso

ugariak

Nekazariak:• Europako biztanleriaren % 80

inguru nekazariak.

• Lurraren zati handi bat nobleen eta

elizaren esku.

• Nekazariek lantzen zuten lur horiek

jopu, maizter edo basailu bezala.

• Gizarte gatazka handiak

landa eremuan.

• Lurraren jabetzaren

banaketa

bidegabea, zergak eta

uzta txarrak …

• Frantzian nekazarien

matxinada gehien.

Biztanleria

• Jaiotza eta heriotza-tasa altuak

• Biztanleria gutxi hasi

• Hiru fase:

1) XVI.mendea: Hazkunde moderatua.

2) XVII.mendea: Geldialdia. Krisialdia egon izurri eta gerren ondorioz.

3) XVIII.mendea: Nabarmen hazi.

XVIII.Mendea (hazkunde demografikoa)

• Lehen erdia:– Jaiotza-tasa oso altua

– Heriotza-tasa jaitsi

• Arrazoiak:- Ez hainbeste jende gerretan hil- Izurri gutxiago- Uzta txar gutxiago- Elikadura hobetu

• Bigarren erdia:- Erregimen demokratikoa nagusitu.

o Arrazoia: Biztanleria etengabe handitu.

Nekazaritza-ekonomia

Aro Modernoan:

• Industriaurreko ekonomia: lehen sektorea

garrantzitsuena

• Industriaren oinarria eskuzko lana, baliabideak

zaharkituta eta ekoizpena mugatuta.

• Diru sarrerak oinarrizko beharrak betetzeko.

Aro Modernoan:

• Biztanleriaren %80 baino gehiago landan (Nekazaritza edo abeltzaintzan)

• Nekazaritza ez emankorra – Arrazoiak:

• Teknologia atzeratua

• Fenomeno naturalen mende

• Lurraren jabetza jauntxoen esku

• Nekazariak miserian

• Modernizazioa Europako zenbait lekutan.

– Leku horietan zenbait berrikuntza.

• Labore-txandaketa

• Tresneria hobetu

– Emankortasuna handitu eta

laborantzarako gune berriak

lortu.

Ustiatze-sistemak

• Eremu irekiak:

• Hesirik gabeko lur sailak

• Jabe bakarrekoak edo kolektibokoak

• Ia Europa osoan nagusitu

• Itxiturak:

• Hesiekin mugatutako lur sailak

• Jabe bakarrekoak

• Abeltzaintza gutxi garatuta

• Zereal eta gariaz elikatu

Nekazarien zergak

• Erregeari:

– Errenten gaineko zuzeneko zergak

– Produktuen prezioaren gisa ordaintzen ziren zergak

– Nekazariek, erregearen lurretan doan lan egin

• Jauntxoari:

– Lurra ustiatzeko eskubideagatik

– Jaun-eskubide batzuegatik

• Kleroari:

– Hamarren eklesiastikoa ( uztaren %10)

Absolutismoa eta gobernu

absolutista

Monarkiaren mugak

Politika eta gobernua

erregeak zuzendu.

Gobernu eta instituzio

zentralizatuak.

Armada iraunkorra eta

burokrazia.

Hiru alderdik mugatu:

•Biztanleek jauntxoei

kasu egin, erregeei ez.

•Legeak ezartzeko gai ez.

•Erregeak ordezkarien

batzarren onespena

behar.

Botere

mugatua, lankidetzan

aritu behar.

Gobernu absolutuaren jarduera

Funtzionario berriak sortu

kontrola handitzeko.

Nobleziarekin itunak egiten

saiatu.

Nobleziak eta kleroak

zergarik ez.

Jauntxoek justiziaren ardura.

Despotismo ilustratua

Ekonomia eta gizarte arazoak.

Ilustrazioko erreformak

planteatu.

Erreforma-politikak alderdiak

aldatu.

Erreformek ez aldatu Antzinako

Erregimenaren oinarria.

Erregimen parlamentarioak

Klase ertainek politikan parte

hartu Probintzia Batuetan eta

Ingalaterran.

Ingalaterran:

Absolutismoa ezartzen saiatu.

Bi iraultza eskubideak

defendatzeko.

Parlamentuan erregearen

boterea.

• Arrazoiaren nagusitasuna.

• Kritika.

• Botere zibilaren autonomia

defendatzea.

• Erlijio tolerantzia.

Pentsamendu ilustratuaren oinarriak

• Ekonomiarekiko eta aurrerapen

materialarekiko interesa.

• Hezkuntza.

• Zientzia esperimentalekiko interesa.

• Immanuel Kant:

– Ilustrazioan sinetsi, gizakiaren

emantzipatzeko bitartekoa.

– Bizitzaren erdigunea gizakia.

– Helburua: zoriontasuna.

• Ilustrazioaren gizarte

oinarriak, aristokratek, apaizek eta kleroko

beste sektore

batzuek, sendagileek, funtzionarioek, militarre

k, abokatuek eta merkatariek osatu.

Ilustrazioaren jatorria eta

hedapena Europan sortu eta garatu

Frantzia ilustrazioko ideiak eta erreformak zabaltzeko gune

bihurtu

Erreformismo ilustratua garaia.

Portuan zuten hiriak, gune nagusiak

izan.

Landako gizartea aire berritzaileetatik

aparte.

Pentsalari ilustratu handiak

John Locke

Pentsamendu ilustratuaren aurrekari

inglesa.

XVII. mendean bizi eta 1688ko iraultza

justifikatu.

Gobernarien eta gobernatuen artean

erlazioak arautzeko ”kontratu sozial”

bat egin behar.

– Jarrera kritiko, bokazio

pedagogikoa eta munduarekiko

lotura zuen filosofia taldea sortu

– Tolerantzia, ekonomiaren

modernizazioa, eta

zientziarekiko eta teknikarekiko

interesa defendatu

• Zenbait hizkuntzara itzuli eta argitaratu

• 1772an amaitu

– Jean Le Rond D’Alembert

– Denis Diderot

Montesquieu

Frantziako noble diruduna

Zientzia politikoaren eta soziologiaren

sortzailea

Konstituzio baten bidez kontrolatutako

sistema monarkikoa proposatu

3 aginteak banatuta aurkezten:

Legegilea:

Betearazlea: Erregeak

Judiziala: Askea

Erregeen absolutismoa zalantzan jartzeko

oinarri teorikoak finkatu Ipar Ameriketako

1787ko eta XIX. mendean idatzi

konstituzio gehienak

• Lockeren eta beste autore batzuen ideiakzabaldu Frantzian.

• Lanak:

Voltaire (1694-1778)

Jean-Jacques Rousseau (1712-78)

• Diskurtsoetan, garai hartako

gizartea ustela.

• Gizakia izatez ona, baina gizarteak usteldu eta izako

insolidario bihurtu.

• Liberalismo ekonomikoa Adam Smithek sortutako teoria

ekonomiko.

• Estatuak ahalik eta eraginik txikiena izan ekonomian,eta

ahalik eta gutxien esku hartu,enpresei askatasunez

aritzen uzteko.

• Ekonomia librea oparotasun-iturria zela aldarrikatu.

• Jabetza pribatua eta kontratu indibiduala funtsezkoak.

• Denboraren poderioz teoria hau aldatu egin da.

• Hasieran,nobleen klasea pribilegiatua zen eta sortzen

hasia zen klase berriari(burgesak)

• Aldaketen ondorioz,aberastasunean oinarritutako

gizarte-sistema nagusitu.

• Thomas Robert Malthus: Biztanleriaren printzipioaren

saiakera.

– Biztanleria azkarrago hasi elikagaiak baino.

– Malthusiar krisia(heriotza-tasa altuko fasea)

– Hondamendirik ez izateko,badaezpadako balaztak erabiltzea

proposatu(jaiotza tasa nahita txikitzea)

• John Stuart Mill: azken sintesia egin zuen, Ekonomia

politikoaren printzipioak.

– Banakoaren ekimena,kapital-metaketa eta merkatu lehiakor askea

defendatu.

– Sistemak geldialdia susmatu.

– Ondoren, estatuak zenbait alderditan esku hartu

» Hezkuntzan

» Fiskalitatea

» Lan-erregulazioa

» ...

Industria iraultza

• Industria Iraultza XVIII.

Mendearen bukaeran

eta XIX hasieran garatu.

• Britania Handian.

• Mundu osora zabaldu.

• Aldaketa :

-Teknologikoak

-Sozioekonomikoak

-Kulturalak

Non eta zer?

• Lancashire eskualdean fabrikak

sortu, prozesu iraultzailea

• Siderurgia eta ehungintzan

• Ekonomia eta gizarte guztiari

eragin

• Munduko merkatua sortu

Ezaugarriak

• Ikatza energia

iturri nagusi

• Lurrun makina

eta fabrika

• Ehungintza

industria

Hazkunde demografikoa

• XVIII.mendearen hasieran

estanda demografikoa hasi.

• Jaiotza tasak gora.

• Heriotza tasak behera.

• Jendea gazteago ezkondu

• Txerto berriak egin.

• Elikadura hobetu eta

elikagaiak merketu.

• Auzo berriak eraiki.

• Ingalaterran biztanleria

hirukoiztu mende eta

erdian

Nekazaritza iraultza

• Nekazari asko hirira

• Ekoizpen sistema

errentagarri bihurtu

• Abereak ukuiluetan

sartu

• Emankortasuna %90

handitu

Klase gizartea

-Hiru gizarte maila:

•Goi-maila: Burgesia eta

aristokrazia.

•Nobleziak pribilegioak galdu.

•Aberastasunak industria berrietan

inbertitu

• Erdi maila: Burgesia ertaina

• Goi postuko

militarrak, medikuak, irakas

leak, abokatuak.

• Negozio txikiak

• Behe maila: langileria

• Besteentzat lan egin

• Nekazariak eta hirietara

lan bila joan zirenak.

Iraultzaren laguntzaile Inglaterran

• Testuinguru politiko eta instituzionala

• Munduko lehen itsas eta merkataritzapotentzia

• Merkataritza askea

Bigarren industria iraultza

• Bigarren Industria

Iraultza 1870

inguruan

sortu, aldaketa

ekonomiko sakona

izan

• Lehenengo Industria

Iraultzan lurrun eta

ikatza…

• Bigarrenean energia-

sortzaileak petrolioa

eta elektrizitatea

• Garapeneko sektore aitzindariak, oihal industria

eta 1850tik aurrera burdinbidearen hedapenak

bultzatutako siderurgiak

• Bigarrenean industria kimikoa eta

automobilak edo hegazkinak eragindako

metalurgia berria izan

• Gehienetan, zientzia

eta industriaren

elkarlanaren fruitua

izaten dira aldaketa

horiek guztiak.

• Industrializazioa lurralde

askotara hedatu:

Alemania eta AEBetako

ekonomiek izugarri

egingora.

• Japoniak, esaterako, eg

undoko garapen

ekonomikoa lortu zuen

urte gutxiren buruan.

• Telegrafoak, telefonoak, irratiak, argindarrak, t

ranbiak, metrok eta gainerako asmakizunek

gizakien bizitza erraztu

• Pixkanaka pixkanaka

lanaren gaineko

arautegia jaio eta

osatu .

• Gainera, bere ahalmen

ekonomikoa

handitu, herrialde

garatuetan.

• Katean eta seriean

ekoitzi, produktuak erosteko

gai izan, merkeagoak

baitziren.

Demografia-hedapenaeta migrazio handiak.

• Hazkunde-erritmo izugarria XIX. mendearen bigarren erdian.

• Demografia-iraultzaren bigarren aldi horretan, eragina:

– Heriotza tasa: azkar eta etengabe murriztu.

• Medikuntzan eta higienean aurrerapenak egin.

• Hobeto elikatzen ziren.

• Bizi-kalitatea hobeagoa.

– Jaiotza-tasa altua.

XIX.Mendean emigrante gehienak europarrak. Gehienak Ameriketara

joan.

Bi alditan gertatu:

•1845tik 1846ra bitarteko krisi ekonomikoaren ondorioz.

•1870tik 1890ra bitartean, euraparren emigrazioa aregaotu.

Indiarren eta Txinatarren

emigrazioa ere nahiko ugaria.

• Garai hartan zeuden gaixotasunak:

– Viruela.

– Tuberculosis.

– Fiebre amarilla

– Gripea.

– Sarampion.

– Colera.

INDUSTRIA POTENTZIAL BERRIAK.

• Erresuma Batuak munduko manufakturatu ekoizle nagusia.

• Erresuma Batuak nagusi ekonomia eta merkataritzan lehen

Mundu gerrara arte.

ALEMANIA.

1900tik aurrera, munduko bigarren industria

potentzia.

– Garraiobideen garapena.

– Ekoizpena mundu zientifikoan antolatu.

– Industria eta finantzia-kontzentrazio handia (Enpresa handiak sortu)

– Alemaniako gobernu protekzionista.

ESTATU BATUAK.XIX. mendearen azken herenean munduko lehen

industria potentzia bihurtu.

– Barne merkatu izugarria.

– Baliabide ugari.

– Trenbide sareak azkar eraiki.

– Lanaren banaketa geografikoa.

– Teknika berrikuntzak aplikatu.

Industria enpresak

moderno handia Estatu

Batuetan sortu.

JAPONIA MEIJIA.

• Asian industrializazio berezia, herrialde feudala.

• Sistema feudala amaitu 1868an.

• Erreforma sakonak mendebaldeko industrializazio ereduei jarraiki.

• 1868tik 1880ra estatuak ia monopolizatu zuen enpresa jarduera.

• Enpresa pribatuei diru-laguntzak eman.

• Estatuak lehen hezkuntza derrigortu.

• Estatuak gobernuaren enpresak erosteko aukera eman

kapitalistei, horrela industria eta finantza-kontzentrazioa gertatu.