2

Tiveches Manuel-Orestes,unha ILUSION, esta non era outraca de TRABALLAR EN EXCLUSIVAPOLA CULTURA GALEGA. Daquelanon te decatabas de que xa o esta-bas a facer, pois as túas sementeirasempezaban xa a xermolar, era unhapunxente realidade.

O que estou seguro non podí-as imaxinar era ca túa ILUSION tive-ra continuidade ó traveso dos tem-pos, convertíndose así nun membromáis da “SANTA COMPAÑA DEGALEGOS INMORTAIS: Santos,guerreiros, estadistas, homes dacencia e das letras” (A.R.Castelao).

FUCHES escritor de doadapluma, de louvable estilo e fina sen-sibilidade, que cultivaches con inteli-xencia os xéneros literarios , devotodas nosas cousas e das nosas xentes,labrando así un sentimento de home

vencellado ás esencias da súa terra eque soupeches transmitir na túa de-purada obra.

Cumpriches, pois, o teuanhelo e SEGUES agora a traballar,desde unha posición privilexiada,pola Cultura Galega e xamais rema-tara-la túa edificante laboura, cre-ando unha gran obra acompasandotempos, feitos, tonos, ritmos... todoiso dun xeito sobrenatural, non dei-xando lugar á apatía.

Por todo esto, e por tódalasloubanzas que como persoeiro so-bresaínte dos nosos valores literariosche serían propias, xamais ficarásnas trebas do esquecemento. Un dosactos que o confirma foi a homenaxeque che rendiu o Centro Galego deBarcelona (outono 98) ó que acudi-mos con especial agrado, poissomos coñecedores do teu amor por

A Manuel-Orestes Rodríguez“Unha vez máis seguespautándonos o tempo na túa obra”

Unha ilusión cumprida

3

tal institución. Alí coñecemos os teusdesvelos, o teu traballo, as túas horassacadas ó lecer e adicadas ó mesmo,os teus devezos por unir ós galegosda Cataluña e a loita constante paraunir ós galegos de alí cos da “Matria”Galicia, o que me fai estimar quefuches o INTERNET da década dossetenta-oitenta, bastando pra com-probalo con votar unha ollada ósteus dous libros galegos en Cataluña.Foi un acto entrañable, alí estaba atúa familia, amigos, coñecidos,homes de letras: Blanco Castro,Alfredo González, o profesor BasilioLosada, que disertou moi acertada-mente sobre a túa persoa e obra.

Vai facer unha década quenos deixaches físicamente, fixéche-lo sinxelamente, coma tódalas túascousas. Nós presumimos de quetiveras o teu berce nesta Terra eque, dende a emigración, desenvol-

veras unha ampla laboura de espa-rexemento da nosa Cultura. Probado que digo ven a ser esta publica-ción que estamos seguros segue acumpri-los teus desexos.

A este IV Certame concurri-ron máis de medio cento de auto-res, o que agradecemos fervente-mente, ademáis de felicitar ós dousgañadores: D. Roberto X. TrabaBelay e Dna. Beatriz Piñeiro Calvo.

A todos desexámoslles unhacontinuidade e que os que coñezanesa publicación lles sexa de provei-to. De seguro co noso Poeta de Pa-radela estará vixilante para auxiliar,desde as ondas do ar, ós que comael teñan una ILUSION.

Paradela, novembro 1999

Asdo.: X.Manuel Mato Díaz

4

Eu tiña que facer, aquí eagora, unha semblanza de ManuelRodríguez López, pero non o voufacer, alomenos do xeito habitual.Pero agardo que o que me escoite -ou quen lea estas liñas no libro queresuma esta edición do certame- secoñeceu a Manolo o recoñeza nasmiñas palabras, e se non o coñeceu,teña unha idea mínima da grandezahumana deste “Galego en Catalun-ya”, que cada ano é de novo profetana súa terra.

Eu falo sempre de Manoloen tempo presente, porque eu seique está vivo, xa que vive en nós; eporque sintonizamos con el e elconnosco, escóitanos desde esemáis alá do que non sabemos nadapero no que cremos que ten queexistir algo importante, despoisdesta dura etapa de preparación naque nos atopamos. Cando falo conel ou para el, sei que Manolo meescoita, e por eso coido poder es-coitalo -intuílo- tamén a el.

E sabendo como é Manolo,coñecendo a Manolo, sei que hoxe -día da entrega dunha nova ediciónanual do seu premio- iría (foi) falarcon Deus, co Deus galego do ceodos galegos, porque llo pedía ocorpo.

“Mira Señor -dixo Manolo-eu quixera que aló na miña terrativeran algunha nova de min, doestado en que me atopo, que soube-ran de como funciona esto do ceogalego que tan ben responde áGalicia da terra. Porque, Señor, osgalegos deberan saber que aíndaque Galicia nos parece -especial-mente ós que estivemos tantotempo fóra- un auténtico ceo, aíndatemos outro ceo reservado para nós.

Eu, Señor, como ti bensabes, fun emigrante en Catalunya ealí aprendín a querer a miña terra;no Seminario ensináronme que haivalores permanentes que recibennomes como “familia”, “terra”,“amigos”, “traballo”, “Deus”, “leal-

Manuel Rodríguez López,no ceo dos galegos

5

tade”... E a eses valores sometinmetoda a miña vida. A vida ensinoumetodo o demáis. Foi unha dura esco-la; foi unha boa escola. Pais,Seminario, Vida... ¡Qué maxisterio,Señor!

Traballei arreo en Catalunya,formei unha familia compacta, fir-me, anceiando sempre voltar áterra. E conseguino, aínda que porpouco tempo.

Eu non fun máis que o refle-xo do noso pobo, ateigado de man-caduras. Pero tamén, coma o nosopobo, sabendo sorrir; sabendo queda vida hai que obte-lo mellor, quenon quere dicir quedarse só co queé máis grato, máis doado, máissuperficial.

En Soldada mínima de poetaobreiro, escribín: “Boto de falla oterrón, / choro magoado, no cárcelda vila o meu Sino, / i ergo as pál-pebras ó ceu pescudando un indul-to / pra ista cadea perpetua quevivo”.

¡Non me collerías a palabra,Señor! O indulto para a cadea per-pétua de vivir, non se refería a unpasamento físico. Eu pedía, como tiben sabes, liberación para os malesde meu pobo, que coido non émoito pedir.

Escribín con urxencia, detodo o que vin, do que coñecín, doque intuín... Poesía, do que ninguéncoidaba era poético. Denunciei,informei, berrei. Quizais se me aco-modase un pouco máis, houbéraotido máis fácil. Pero era o meudeber. E o deber é o Deber.

Chamáchesme, señor... Tisaberás por que. E ós teus designiossométome. Deixei muller, fillos, nai,irmás, amigos... Eu quixera, Señor,que precisamente hoxe permitisesque lles chegase a todos unha espe-cial mensaxe de agarimo e de lem-branza. Que saiban que estou ben;que só me faltan eles.

Eu quixen, Señor, con loucu-ra. Pero tamén recibín, na mesma

6

medida, o amor da miña xente e damiña terra nativa que me acolleu noseu seo. E descanso Señor, na“Patria dos meus antergos, Parade-la”, unha fermosa patria pequenadeitada á beira do Camiño deCompostela onde reina o Fillo doTrono, o teu Apóstolo galego.

Hoxe, Señor, aló embaixo,xente que me quixo e que me quere,xúntase para lembrarme outra vez...Bótalles un ollo e unha man, Señor,que son boa xente.

Eu -que estou na gloria- qui-xera pedirche un gran favor... Xa seique debera estar totalmente feliz;que debera disfrutar do que no Ceohai, que con estar á túa beira tiñaque ter abondo... Pero, Señor, a minfáltame algo.

Fáltame a terra, a xente, amiña xente... Eu Señor, estouchepor dicir que aquí non me afago...

Ou sí que me afago, pero non esta-rei contento ata que teña comigotódolos meus. Aquí estou, sen presa-eso sí- agardando por eles, porquesen eles eu non son nada, comoeles sen min tamén están un poucoorfos. Mentras tanto, Señor, euquero algo que facer...

Eu podería botarlle unhaman a algún rapaz en dificultades...Non sei se lembras aquelo queescribín de que “Sen picariños, / doamor as fontes cegarían / e a poesíamorrería”.

Pois eu podería apadriñar unpicariño. Eu quero ser útil desdeaquí, e ten que haber algo que eupoida facer.

Gostaríame ser o anxo dagarda para un rapaz galego. Peroagardaréi o que faga falla ata que tivexas o rapaz que se acomode ósmeus xeitos. Se coidas que podo

Manuel Rodríguez López,no ceo dos galegos

7

facer algo mellor, conta comigopara o que sexa. Porque eu non seiestar sen facer nada, tampoucoaquí”.

Esto foi o que hoxe lle dixo -máis ou menos- Manolo ó Deusgalego do ceo dos galegos. Seino.Poi así. Porque Manolo non podeestar alí sen tentar facer algo útilpara a súa terra, para a súa xente.

Pero Deus díxolle -seguro-que tanto de bo nun home non sedebe concentrar nunha soa persoaaínda que sexa un rapaz que apunteboas maneiras.

Tampouco hai tanta xentecon gañas de traballar, e sabendo oque fai. E díxolle o Señor que se tiñavocación de anxo da garda, queseguise exercitándoa... Que el bensabía que Manolo non andaba cru-zándose de brazos polo ceo dosgalegos, e estaba sempre ocupado -

co permiso da Superioridade ounon- en cousas de por acó, en botarunha man por aquí abaixo.

O Señor despideuno amisto-so: Anda, Manoliño, déixate de con-tos e segue a facer o que ves facen-do, que eu ben che coñezo asmañas. Segue nas túas cousas queo estás facendo moi ben, ou ¿coidasque se non fose por ti ían andar ascousas tan ben por alí abaixo?

E así -aínda non sei bencómo- enterámonos que cada un denós ten un bo anaco de anxo dagarda no ceo... que responde ónome de Manolo de Paradela por-que a Igrexa aínda non está prepa-rada para recoñecer oficialmente aSan Manolo Rodríguez López. Pero,¡deixa que xa!

Xulio Xiz Ramil

8

PRIMEIRA: Establécense un Premio de 50.000 pesetaspara a obra que resulte seleccionada polo Xurado den-tro do apartado de Poesía e outro de 50.000 pesetaspara a obra que resulte seleccionada polo Xurado den-tro do apartado de Narrativa.

SEGUNDA: Os relatos terán unha extensión máxima devinte folios, sen mínimo; a obra de poesía terá unhaextensión máxima de 100 versos. En ámbolos douscasos, escritos a máquina a doble espacio. Deberán serorixinais, inéditos, non premiados en calquera outrotipo de concurso e estar escritos en galego ou en cas-telán.

TERCEIRA: O prazo de entrega dos relatos e da obrapoética rematará o trinta de novembro de 1998. Pre-sentaranse no Rexistro de Entrada do Concello deParadela, por quintuplicado exemplar, sen sinatura ecun lema. Adxuntarase un sobre no que figure o devan-dito lema e dentro del unha cuartilla co nome, dousapelidos e teléfono do autor. No caso de participaciónen ámbolos dous apartados, deberase concursar en

Bases

9

cada apartado por separado, utilizando un lema propioen cada caso e presentando a obra por separado.

CUARTA: O Xurado designado polo Excmo. Concellode Paradela pode deixar deserto o premio nun ou nosdous apartados e a súa decisión será inapelable.

QUINTA: As obras premiadas pasarán a ser propieda-de do Ecmo. Concello de Paradela, que se reserva odereito a publicalas.

SEXTA: O autor ou autores premiados convocaranse óacto de entrega dos premios, que terá lugar en Para-dela, na data que se fixe polo Excmo. Concello.

SETIMA: A resolución de tódalas cuestións que poidanxurdir ou plantexarse nesta convocatoria, é de exclusivacompetencia do Excmo. Concello de Paradela e do Xu-rado.

Paradela, setembro de 1998.

10

Reunidos no salón de sesións do Excmo. Concellode Paradela, sendo as once horas do día vintedous deXaneiro de 1999. O Xurado designado para o fallo do “IVCertame Literario Manuel-Orestes Rodríguez López”, for-mado polos señores:

- D. Xosé Manuel Mato Díaz (Alcalde-Presidente doExcmo. Concello de Paradela).

- D. Antonio Calvo Varela (Ilmo. Sr. Delegado Provincialda Consellería de Cultura da Xunta de Galicia en Lugo).

- D. Xesús Mato Mato (Crego, escritor e musicólogo).

- D. Xulio Xiz Ramil (Funcionario da DelegaciónProvincial de Cultura en Lugo, escritor e periodista).

- D. Darío Xohán Cabana (poeta e escritor).

- D. Xabier Rodríguez Barrio (poeta e escritor).

Fallo do xurado

Acta de constitución do Xurado“IV Certame Literario Manuel-Orestes Rodríguez López”

11

- D. Santiago Rodríguez López (fillo do homenaxeado).

- e D Xosé Luis González Pérez, Secretario accidentaldo Excmo. Concello de Paradela, que da fe do acto.

Acto seguido procédese a calificar as obras presen-tadas, e atopadas conformes ás bases no seu día aprobadas.

O Xurado acorda por unanimidade:

PRIMEIRO: Otorgar o Premio de POESIA, á obrapresentada por D. Roberto X. Traba Velay baixo o lemaMiguel Anxo de Buxante, titulada “CANDO O SILENCIOFALA DE AMOR”.

SEGUNDO: Otorgar o Premio de NARRATIVA, áobra presentada por Dª Beatriz Piñeiro Calvo baixo o lemaXuízo, titulada “XUIZO”.

E para constancia do tratado, levántase a presenteacta, en Paradela, na data arriba indicada, do que eu comoSecretario accidental dou fe.

12

Roberto X. Traba Velay, nacido en Fisterra (ACoruña) o 19-6-1961, é taberneiro de profesión epoeta, articulista e coleccionista de pedras de voca-ción. En Fisterra rexenta o Bar Galería onde organi-za diferentes actividades culturais como exposi-cións, recitais e actuacións musicais. Na década dos80 dirixiu a revista comarcal “O Berrón”. Colaborana Voz de Galicia onde publica semanalmente acolumna “Crónicas de Fisterra” na edición deBergantiños. Asimesmo colabora con Radio Voz eRadio Fisterra, dirixindo varios programas diarios,entre eles, “A hora do mate”, “Nunca é tarde polatarde” ou “O petón de Salomón”. E tamén anima-dor das comparsas do Entroido fisterrán.

En canto á súa obra literaria, ten acadados pre-mios como o Merlinka de Ponte do Porto. Segundopremio nos concursos Desiderio Paz Figueroa deFisterra e Domingo Antonio de Andrade de Cée.Accésit no premios Manuel-Orestes Rodríguez deParadela e no premio de poesía Rosalía de Castroda A. Galega de Cornellà. Tén publicado en dife-rentes revistas como “Cristal”, da Universidade daCoruña, e outras, como “Sete Crises”. Xunto conoutros poetas fisterráns, publicou na EditorialEspiral Maior o libro de poemas “De mar e vento”.A súa obra poética está agochada nos caixóns dasmesiñas de noite e nas vellas libretas de alambre.Foi titulado no seu intre como Itinerario de sombrase mulleres para ir mutando co tempo en “Versos enclave de lúa”.

Premio “Manuel-Orestes Rodríguez López”

Poesía

13

Sumido no insomnio non cesa o teu recordo,circula pola pel e a sombra das paredes,non sei se por azar ou estraña circunstanciaasoma na lingoaxe en forma de palabrase invade o pensamento para esquencelo todo.

A noite xa se adentra na súa hora profunda,o sono non chega e os ollos non se pechan,a túa imaxe fráxil está ó lado da portae dende a calma entendo esta inmensa distanciaque hai entre nós os dous e que non ten medida.

A esta sensación, con medo da palabrapodo chama-la amor ou loita obsesionada,ou atracción quizais de química e de ollosou labirinto tolo no que se agocha a ansia,pero non me conformo, pois este sentimentopor moito que o busque non ven nos diccionarios.

Así que vaite hoxe, delicado espexismoe déixame durmir nun estirado sonoque o tempo xa dirá o que mellor conveñasobre este enigma louco que en hora misteriosapresenta o teu recordo con incesante estalode insomnio e de palabras sumidas no silencio.

Cando o silencio fala de amor

14

Os teus ollos saben do meu silencioéste que fala de amor sen palabras,con esa lingoaxe primitiva e misteriosaque pervive dende sempre na memoria,como pervive o riso na alegríae o pranto na tristura da hora triste.O meu silencio é unha seña do profundo,unha voz que se entende e non ten timbre,que agochada delata sentimentoscon antigas transparencias que soio ti descubres,que soio ti descifras sen que a xente se decate.

O meu silencio nos teus ollos é un eco,que repite mudamente unha pregunta,que interroga, e se sorprende, e non entende,o porqué desta conversa sen palabras.

Pero un día, algunha noite cando caian as murallas...

Non é claridade, nonnin é transparencia antiga da luz,nin no reflexo da raiola no cristal,senón na penumbra escura, negra e cega,na espesura do borraxo sobre a terra,no silencio lento e contido da noite,onde te atopo agochada entre palabrasque resollo e que mixturo en ocultas escrituras.

Non é nas longas avenidas, non,nin nas aceiras de adoquíns, nin nos estanques,nin nas rúas cheas de cines, nin nas luces da cidade,senón no monte de óleo verde non pintado

Premio “Manuel-Orestes Rodríguez López”

Poesía

15

e no vento do Norte que da forma ó granito,e no salvaxe berro do mar, e nos chubascosque limpan as paredes, onde sintodespaciño o teu andar pola erva debuxado.

Non é nas rimas dos poetas, nonnin nos sublimes versos de amor, nin nas cantigasnin nas trovas dos modernos trovadores,nin nas liras e os sonetos que outros compuxeron,senón nas noites de insomnio cando xa nin quedan folios,onde ollo a túa voz enter letras asomadaonde escoito a túa ollada que parece que descansana varanda do poema, sobre estrofas non oídaspolas miñas mans escritas, cas miñas propias palabras.Pero tamén quero o teu corpo de femia diferentee sentir ese estalo imposible e temblorosoque viaxa por un río de suores e de muecas,revolvéndose na carne, penetrando no profundo,mixturado por un cauce de tolemias e tenrurasque deteñen o tempo nun instante infinito.

Ansío ese intre delicado e monstruosono que os corpos preciítanse e resbalanata o fondo dun abismo diminuto.Tamén quero o teu corpo de femia que imaxinocomo un arcón pechado xa fai tempo,e desexo descobrir o que oculta o seu misteriobeber o bebedizo do amor que leva dentroe ofrecerte a miña maxia despida e solitariapara falar despois mirando para o teito.

Quero ser animal para ser de novo home,espallarme na calma que a treboada deixae anunciarte con palabras a verdade do silencioaquel que antes asomaba pola beira dos meus beizos.

16

que podo recordar, ler e inventar historias foron as miñas afi-cións preferidas. A beleza e a maxia que os libros encerranentre as súas páxinas, engaioláronme, e non puiden resisti-latentación de sumerxirme nelas. Desde que aprendín a ler,foron moitos os autores que pasaron polas miñas mans:dende Kenzaburo Oé ata Cervantes, pasando por HenrgMiler, Hanif Kureishi, Milan Kundera, Castelao, Fole, Delibes,Rosalía... De todos eles fun aprendendo algo.

Cada vez que ría, disfrutaba ou choraba cun libro,medraban as miñas ansias por chegar a ser quen de escribirrelatos con tanta forza e beleza. Un bo día, decidínme a escri-bir sobre un papel unha das moitas historias que rondaban, eseguen a rondar, pola miña cabeza. Titulábase “A fábrica dasletras”, e aínda non a rematei: escribir a man facíaseme inso-portable, e cando aprendín a escribir a máquina, a vella his-toria xa non me interesaba. Pero nela había unha cousa queme deixou marcada: os primeiros folios, escritos había xamoitos anos, falaban dun lugar horrible, dunha especie deinferno estéril e gris, chamado “O Val das Historias nonContadas”. Por el vagaban sen rumbo, tristes e tétricas comopantasmas, as historias que alguén pensa e non se atreve aescribir, ou a contar. Cando son olvidadas, polo seu creador,as historias adéntranse ata afogarse nunha lagoa de augasdensas e negras, situada no medio do val; a “Lagoa dasPalabras Nunca Ditas” e así morren, esquecidas. Por iso deci-dín escribir, para permitirlles escapar do olvido, que é a peormorte. E o certo é que non me vai tan mal. Presenteime a uncertame literario por primeira vez ós 13 anos, e iste é o nove-no certame que gañei en tan pouco tempo. Quen sabe. Talvez algún día consiga estar á altura dos escritores que tantoadmiro.

Premio “Manuel-Orestes Rodríguez López”

NarrativaChámome Beatriz Piñeiro Calvo, e vivo na Coruña, cidade onde nacín fai xa dezasete anos. Desde

17

Ola, lector. Chámome Xuízo. Un nome extraño para un home, certo.Pero é que eu non son un home. Funo, é certo, e tiven un nome, e unha profe-sión. Esquecín o meu nome. Esa é a miña maldición. A miña condea.

Pero non esquecín o meu oficio. Eu fun escritor. Na miña cabeza nací-an, vivían, amaban, loitaban, rían e choraban os meus personaxes; civilizaciónsenteiras que só existían no universo caótico dos meus escritos, ou iso, malpo-cado, pensaba eu.

Unha noite de outono, a última noite da miña vida coma home, soarontres golpes na miña porta. Erguínme atordoado polo sono, e abrín a portaesquecéndome de comprobar quen era.

Dous homes vestidos con uniformes de policías saudáronme dende oumbral da porta. Levaban a cara acuberta por cadansúa máscara veneciana, querepresentaba un rostro deformado polo carraxe. Os seus ollos estaban ocos. Através dos buratos das máscaras só se vía escuridade.

- ¿E vostede X, residente na cidade alfa, rúa Z, portal 59, piso 7º? -pre-guntaron con voz de soldados nazis.

- Sí.

- Ben. Veña connosco -dixeron.

Sen me dar tempo a reaccionar, golpeáronme na cabeza, e perdín o sen-tido.

Espertei dentro dun xulgado. As luces estaban acesas, era noite pecha eo vento que zoaba nas fiestras dáballe á sala o aspecto dunha cámara de execu-

Xuízo

18

cións. Eu estaba sentado no banquiño dos acusados. Había un xurado, trintapersoas coa cara cuberta por máscaras: de medo, de aburrimento, de sorpresa.

O que debía se-lo avogado defensor tiña unha máscara de raposo, o fis-cal de voítre, e o xuiz, inalcanzable no alto estrado, non tiña rostro. Nin orellas,nin ollos, nin boca. E os ollos de todos eles estaban baleiros. A través das más-caras só se vía escuridade.

- Póñase en pé o acusado -bramou o xuíz.

Erguínme.

- ¿E vostede X, residente na cidade alfa, rúa Z, portal 59, piso 7º?

- Son. si señoría.

- Este tribunal acusao de crímenes contra a humanidade, asasinato, tortu-ra, infanticidio, violación, inducción e asistencia ó suicidio, e axuda a criminais.

Cada cargo era acompañado por unha exclamación horrorizada do xura-do. Eu non daba creto ós meus oídos.

- ¿Cómo se declara o acusado? -tronou novamente o xuíz.

- Inocente, señoría -tatexei.

O fiscal riu a través da máscara de voítre.

- Señoría, ¿poden pasa-las testemuñas? -preguntou.

O xuíz asentiu.

- Adiante a primeira testemuña -dixo, coma un presentador dunha obrateatral.

Unha muller entrou na sala. Vestida coma a comezos de século, cansa ederrotada, fíxoseme familiar. Levaba unha máscara sen expresión. Subiu ó ban-quiño dos testigos e o fiscal comezou a rolda de preguntas.

Premio “Manuel-Orestes Rodríguez López”

Narrativa

19

- ¿De qué acusa vostede a este home?

Unha voz horriblemente coñecida dixo:

- Doble asasinato e infanticidio.

- Ben, ¿podería dicirnos cales foron as víctimas?

- Rosa González, Ramesh El-Allami, e un neno nonnato, sen nome.

Refreguei os ollos. Non era posible. Simplemente, non podía ser posi-ble. Non podía ser ela. Non.

Novamente o fiscal preguntou:

- ¿Podería dicirnos quen é Rosa González?

A muller quitou a máscara. Sí, era ela. Imposible, pero eses eran os seusollos grises, os rizos castaños, o nariz pequeno, a boca grosa... Era tal como eua imaxinara.

- Rosa González son eu. E él -dixo fitándome con infinito odio- asasi-nounos a min, ó meu amante e ó noso fillo.

- ¿Póde contárno-los pormenores do crime? -preguntou o fiscal.

- Por suposto -asentiu ela-. Esa miserable lesma, escritor de merda, asa-sino emporcalla-folios, escribiunos hai trece anos. Comezounos a primavera de1975, e rematounos no inverno do ano seguinte. O libro titulábase “O paxaroguía”. Eu, o merdán co que ese non-sei-que-chamarlle me casou é Ramesh, omeu amor, éramo-las protagonistas.

Viviamos no París de finais do século XIX, cando a RevoluciónIndustrial. Eu era española de orixe, pero nacida francesa, e o meu home, porchamalo algo, que ese nin era home nin era nada, chamábase Etienne e erafrancés. O noso matrimonio non lle era cousa do outro mundo: el traballaba

20

catorce horas diarias cosendo zapatos nun taller, onde tamén traballaban osnosos catro fillos, Jean-Marie, de trece anos, Anthoni, de once, Pierre, de oito,e unha nena, Rosa, de oito tamén. Eu traballaba nunha fábrica de teas, adicá-bame ó tintado, respirando vapores tóxicoa. Alí traballaba Ramesh. Era unarxelino que chegara nun barco mercante a Francia, e chegao ata París subidonun camión de patacas que conducía un amigo seu.

Eu tiña vinteoito anos, él trinta. Amámonos durante cento corenta esete páxinas, unhas cinco mil oitocentas liñas de felicidade furtiva, bicándonosás agachadas, ocultándonos, vivindo coma dous fuxitivos... un inferno, seño-ría.

Eu non era quen de respirar. Ela non era real. Era unha invenciónmiña, un dos meus personaxes. Non podía estar alí falando. Ela non existía.Non podía ser real.

O avogado pedíu a palabra.

- Señoría, tal vez o acusado querería alegar algo na súa defensa antes deque a testemuña continúe.

- Está ben -concedeu o xuíz.

Erguínme. Rosa parecía querer despedazarme.

- Señor xuíz, eu non son culpable de nada. Pensaba que eles dous eranfelices coa súa situación... Na época eran unha parella excepcional. ¡E amában-se! Eu mesmo non amei aínda.

- ¡Porco! -interrumpiu Rosa!- ¡Dille o que nos facías! ¡Cóntalle como eraa nosa vida! Catorce horas, sen luz, case sen aire.

- Pero estabas ó lado de Ramesh.

Premio “Manuel-Orestes Rodríguez López”

Narrativa

21

Cando pronunciei ese nome, Rosa púxose a chorar e berrar, presa dunataque de histeria. Os gardas que me secuestraron sacárona da sala, e no seulugar entrou un mozo alto e fraco, de pelo rizo e pel escura: Ramesh.

Sentou no banquiño, e continuou o relato de Rosa. Ramesh, tal e comoeu o concebira, era máis tranquilo que a apaixoada Rosa.

- ¿Pode dicirnos a que se debe a reacción da señora González? -pregun-tou o fiscal.

Claro -contestou pausadamente Ramesh-. Débese a que só estivemosxuntos un ano e dous meses. Cando fixemos os catorce meses exactos, o seumarido emborrachouse na mesma taberna onde estaba eu. Chamoume “canarxelino”, e outras aldraxes polo estilo. Pelexamos, pero metéronse no mediomoitos homes brancos. Matáronme.

- ¿Cómo foi asasinado vostede? -interrogou o fiscal.

- Non sei. Perdín o coñecemento antes. Pregúntelle a él -dixo, e sina-loume coma un verdugo.

O avogado ergueuse.

- Señor xuíz, tiven o privilexio de ler as obras do meu defendido, e noncreo que ningún personaxe máis poida aportarnos máis nada, así que debería-mos deixa-lo acusado conta-la súa versión dos feitos -rogou.

- Está ben -ruxiu o xuíz.

Levanteime. Non sabía que dicir. Vía tódalas máscaras fitándome senollos, e tremía de medo. A miña defensa foi un discurso atropelado e confuso:

- Verá, señor xuíz, eu non teño culpa ningunha, non sabía que fosen per-soas reais. A Ramesh cortáronlle o pescozo, pero Etienne non sospeit anada,señor xuíz, e Rosa estaba embarazada de Ramesh, e eu...

22

- ¿Embarazada, di? -preguntoume o fiscal rozándome co nariz afiado dasúa máscara.

- Sí, señor -asentín afastándome del-. Estaba embarazada, pero non che-gou a te-lo neno porque morreu tuberculosa, e ó final do libro, Etienne vai ente-rra-la súa muller na mesma fosa na que xace Ramesh.

- ¿E vostede escribiu ese libro? -preguntoume de novo.

- “O paxaro guía”, si señor, si.

O fiscal voltouse cara ó xuíz con xesto teatral.

O avogado suspirou, e logo dixo:

- Señoría, perante a manifesta culpabilidade do acusado, a defensa retiracalquera alegación.

E marchou da sala.

Así, sen avogado, só ante o fiscal, xulgáronme. Persoaxe a persoaxe, atacen persoas, foron pasando polo xuízo. Uns defendéronme coma nais, outrostentaron agrdirme, algún negouse a declarar...

Premio “Manuel-Orestes Rodríguez López”

Narrativa

23

Pero o xurado declaroume culpable dos seguintes crimes: asasinato emalos tratos físicos e síquicos en tódalas súas modalidades, inducción ó suici-dio, e “comportamento inhumano e inmoral ante a petición de auxilio”, por unrelato que escribín ós dez anos sobre un boneco de neve que se derretía senremisión.

Condeáronme ó que ves lector, a se-lo que tes nas mans. Un relato, unconto, unha historia. Un conxunto de letras, palabras, frases. Nada máis.Pensei que non lle tiña que render contas a ninguén, salvo ó meu editor.Equivoqueime, e estou a pagalo caro: agora, só son unha sucesión infinita deletras, ordeadas coma as cifras dun periódico. Toda a eternidade atrapado nestarepetición constante. O meu único consolo é saber que teño dereito á vinganza:para escribirme empregaron a unha persoa, a outro escritor inocente coma ofun eu. E algún día chamaráo o Tribunal, e poderei condealo a se-lo que hoxeson eu, o que tal vez algún día serás ti, lector.

Todas as historias levan presa no seu interior unha alma. Por iso fanchorar, ou rir ou temer. Esta leva presa a miña. Pero lector, ten coidado, por-que a próxima podería leva-la túa alma. Só un consello: non abras xamáis se teespertan tres golpes na túa porta a mediamnoite, porque tal vez quere dicir quechegou a hora de render contas co Tribunal.

Adeus, lector. Algún día volveremos a vernos.

24

MANUEL-ORESTES RODRIGUEZLOPEZ, poeta, escritor e traductor, naceuen Randulfe, San Miguel de Paradela(Lugo) o 11 de decembro de 1934. Residiuna emigración en Barcelona dende os seisanos ata 1987, data na que se afincou defi-nitivamente na cidade de Lugo, onde fale-ceu o 13 de febreiro de 1990.

Fixo estudios de Humanidades eFilosofía no Seminario Diocesano de Bar-celona, e de Contabilidade e LexislaciónLaboral, traballando como xefe administra-tivo do departamento de personal nunhaindustria siderometalúrxica.

O longo da súa vida demostrouunha gran preocupación pola cultura e porGalicia, tanto na súa longa emigración enterras catalanas, onde chegou a ser cro-nista de tódolos actos referidos a Galiciacelebrados en Catalunya, coma unha vezestablecido en Lugo.

Froito das súas actaividades litera-rias, publicou diversos libros nos quefirma como Manuel Rodríguez López, per-manecendo parte da súa obra inédita. En

verso publicou: “POEMAS POPULARESGALEGOS” (1968), “SAUDADE NOBULLEIRO” (1970), “SOLDADA MINI-MA” (1979), “ONTE E HOXE VIVENCIAL”(1995) e “A ATLANTIDA” (1995), traduc-ción ó galego da obra de Jacint Verdaguer.En prosa: “REENCONTRO COA ALDEA”(1983), “GALEGOS EN CATALUNYA1978-1982” (1983), “GALEGOS ENCATALUNYA-2” (1985), “VIAXES CONANXEL FOLE” (1988), “FESTA DA VIRXEDAS DORES DE PARADELA 1989”(1989), libro-programa das festas e“VOLTA A ESPAÑA A PE” (1990), traduc-ción ó galego do libro de Manolo Silva.

Ademais, colaborou en diversoslibros colectivos, entre os que se atopan“HOMAXE O CHE” (1970), “A NOSATERRA” (de “Libro de Oro”, no centenariode Ramón Cabanillas) (1976), “HOME-NAXE MULTINACIONAL A CASTELAO”(1976), “GALICIA NO ANO 1979” (1979),“JOSE Mª ACUÑA” (1983), “OS ESCRI-TORES LUCENSES ARREDOR DEFOLE” (1986), “VOCES POETICAS”(1987) e “ALIAD-ULTREIA. POESIA. PIN-TURA” (1993).

Manuel-Orestes RodríguezFillo predilecto de Paradela

Biografía

25

Acadou numerosos premios, en-tre os que destacan os primeiros premiosde poesía “MEIGAS E TRASGOS” deSarria nos anos 1976 e 1980 cos poemas“TI ES ETERNO” e “NEOPLASIA”, res-pectivamente; o Premio Xosé Mª ChaoLedo no III Certame Literario de Vilalba,en 1977, con “A EMIGRANTE” e o pri-meiro premio do Certame Literario de Be-gonte en 1985 coa obra “NOITE DENADAL”.

En prosa, coa peza teatral “VIVI-MOS UNHA LONGA TRAXEDIA”, conse-guiu o primeiro premio “Nós” de Barce-lona en 1980; ademais, en Sarria merece-ron premio os seus contos “A MEIGUI-ÑAMEIGA E OS TRASGOS” (1977) e“QUEN ME DERA ATOPARME CO TRAS-GO” (1986) e, en Baracaldo, “BAIXAVOLUNTARIA” (1978). Nos “PREMIOSGALICIA DE XORNALISMO”, quedoufinalista na sección de “Reportaxe”, nasconvocatorias de 1985 e 1987.

Manuel Rodríguez López colabo-rou asiduamente en medios informativosde Galicia, Catalunya e Arxentina. Publi-

cou gran cantidade de artigos en diversosxornais e revistas de Buenos Aires; enCoordenadas e Dorna; no Boletín, enTreboada e Alborada do Centro Galegode Barcelona, do cal foi Cronista Oficial.Foi corresponsal de “Faro de Vigo” e de“El Ideal Gallego” na Cidade Condal,onde firmaba como MANUEL-ORESTE R.L., e habitual colaborador de “El Progeso”de Lugo, “La Voz de Galicia” e “PrazaMaior” (voceiro do Concello de Lugo).Ademais, colaborou en temas de historialucense, monumentalidade e viaxes en“Radio Nacional de España” en A Coruñae “Radio Popular” de Lugo.

Xerardo Moscoso, Suso Vaamon-de, Alfredo González e Mª Carmen Oteromusicaron e cantan varios dos seus poe-mas en numerosos recitais.

Co gallo do seu pasamento, foinomeado “Fillo Predilecto do Concellode Paradela” e “Lucense del año”, inau-gurándose tamén en 1990 a Casa de Cul-tura de Paradela co nome de “ManuelRodríguez López”.

26

Xa dixen que Paradela estáno Camiño Francés ó Sepulcro doApóstol. Eu coido que o nome venllede que, nesta bisbarra, os romeirostomaban un pequeno descanso noseu peregrinar antes de facer noite enPortomarín.

Pois ben: por mor do ir e virxacobeo, Paradela ten raiceiras reli-xiosas moi profundas e, aínda nonhai moitos anos, as campás eran omedio de comunicación para convo-car os feligreses ós rezos. É curiosa avirtude da campaíña de Nosa Señoraque estaba no máis alto do campana-rio de San Miguel e tiña un so finísi-mo que se oía de moi lonxe.

Cando unha muller era receo-sa para dar a luz, o campaneiro tan-xía a campaíña e os labregos, aíndaque andiveran traballando no agro,púñanse de xeonllos a pregar á Virxepara que a valera no parto. ¡Era unremedio santo!

¿Como veu dar a San Miguel?

Contoume a miña aboa, aseñora Concha de Randulfe, quenunha ocasión caeu na poza de Píasun boi e, cando saíu fóra sano e salvoapareceu coa campaíña penduradanun corno cun letreiro que decía:“Campaíña de Nosa Señora”.

O crego levouna a San Miguele colgouna no cimo da espadana dexeito que, para tanxela, o campaneiroprecisaba dunha abaloira. Hai anosque fendeu e agora está na sacristía.É curioso: en Rusia hai outra quecando soa, as mulleres malparen. ACándida de San Pedro ten un libroque o di.

As outras dúas campás de SanMiguel chámanse Santa Bárbara eSanta Lucía. O pobo comprendía o sig-nificado das súas badaladas: candomorría unha muller, a grande tanxíatres veces, seguida dun toque dapequena. Cando había Sacramentos,repenicaba por longo, primeiro aSanta Bárbara, e despois a Santa Lu-cía. Cando o abade saía con El Señor,

A campaíña de Nosa Señora

Manuel-Orestes RodríguezFillo predilecto de Paradela

27

daba unha repinicadela soa-mente. No tempo das mallas,para escorrentar o trono, ascampás de San Miguel canta-ban: “Tente nube, tente tu /que Deus manda máis que tu./ Garda o viño, garda o pan /de nubeiros de alquitrán...”Tamén tanxían a Anxelus, cha-maban á Misa e anunciaban asfestas. O campaneiro, candoremataban as mallas, pasabapolas casas da parroquia equen dáballe ovos, quen fabas,quen chourizos e, os máis,medio ferrado de pan.

Hoxe xa non hai cam-paneiro. Hai anos que taménel emigrou e as campás esque-ceron a súa fala.

Manuel Rodríguez LópezDo libro-programa FESTAS DA VIRXE

DAS DORES DE PARADELAConcello de Paradela, 1989

A Festade San Miguel

Estoupan os foguetes polo ceo,a música enche tódolos recantos, saen en procesión da igrexa os santose o camiño, afervoado, avanta cheo.

A mocidade enceta un parrafeo,a vila esquece un intre dor e prantos,da caste celta óense enxebres cantos,aturuxos e o gaiteiro garuleo.

O Cruceiro, enfeitado con bandeiras,preside a festa do Patrón do poboe bendice ós paisáns e as sementeiras.

Non é penedo amorfo, morto ou cego;é o compañeiro fiel, sempre novo,fillo do inxenio do solar galego!

Manuel Rodríguez López.Do libro SAUDADE NO BULLEIRO

(Ed. Celta-Lugo, 1970).

Concello de Paradela