4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya
description
Transcript of 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya
Laguntza gela
1
4
Animaliak
eta
Landareak
Laguntza gela
2
Laguntza gela
3
NOLAKOAK DIRA ANIMALIAK?
ELIKATU
ARNASA HARTU
Animaliak egiten dute
ZENTZUMENAK erabili
MUGITU
ANIMALIAK ELIKATZEN DIRA
• Janaria hartu
beste organo bat
Animalia guztiok dugu ahoa edo janariak lortzeko organo bat.
Laguntza gela
4
Adibidez:
•
•
•
• Zer jaten dute?
Animalia guztiok janaria behar dugu energía lortzeko. Baina denok
ez ditugu elikagai berdinak hartzen.
Elikagaia Adibidez
BELARJALEAK
Landareak
jaten
dituzte
HARAGIJALEAK
Beste
animaliak
jaten dituzte
OROJALEAK
Landareak eta
haragia jaten dute
+
Laguntza gela
5
- Ariketak
1- Lotu
ELIKATU ARNASA HARTU ZENTZUMENAK ERABILI MUGITU
eta esaldiak idatzi:
1- Animaliak …………………………………………………….. dira.
2- Animaliek ……………………………………………………… dute.
3- Animaliek ……………………………………………………… dituzte.
4- Animaliak ……………………………………………………… dira.
2- Esaldi honetako hutsuneak bete itzazu:
………………………… lortzeko ……………………………… guztiok dugu
…………………………. edo beste …………………………… bat.
Laguntza gela
6
3- Koadroa bete ezazu:
4- Animalien izena idatzi eta sartu bakoitza bere taldean:
Elikagaia Adibidez
+
Laguntza gela
7
BELARJALEAK
HARAGIJALEAK OROJALEAK
5- Zein da belarjalea? Eta haragijalea? Eta orojalea?
……………………………………………
……………………………………………
…………………………………………..
Laguntza gela
8
ANIMALIAK ARNASA HARTZEN
DUTE
Airea
Ura
OXIGENOA airetik edo uretatik hartzen dugu.
Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte:
Organoa Adibidez
BIRIKAK
ZAKATZAK
LARRUAZALA
Laguntza gela
9
- Ariketak 6- Erantzun:
Nondik hartzen dute animaliek oxigenoa?
7- Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte. Idatzi haien izenak:
8- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
Laguntza gela
10
Organoa Adibidez
BIRIKAK
ZAKATZAK
LARRUAZALA
Laguntza gela
11
ANIMALIEK ZENTZUMENAK
ERABILTZEN DITUZTE. Zentzumenak hauexek dira: IKUSMENA ENTZUMENA USAIMENA DASTAMENA UKIMENA
Animaliek zentzumenei esker inguruarekin erlazionatzen dira :
Inguruan
informazioa
dago
Zentzumenek
hartzen dute
Zerebrora doa
Erantzuten da
Adibidez:
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
Laguntza gela
12
- Ariketak
9- Erreparatu irudiei eta ordenatu.
Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.
AAAJJ !!
Laguntza gela
13
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
1 2 3 4
Laguntza gela
14
ANIMALIAK MUGITZEN DIRA
Animalia guztiok dugu lokomozio-aparatua mugitu edo lekuz aldatzeko.
Animalia
batzuk
lurretik mugitzen dira, beste batzuk uretatik edo airetik.
Mugitzeko ORGANO ezberdinak dituzte:
APATXAK
Korrika egiteko
HEGOAK
Hegan egiteko
HEGALAK
Igeri egiteko
Laguntza gela
15
- Ariketak
10- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,honela margotuz :
11- Orain esaldiak idatzi , honela laburtuz :
------------ , ------------ eta ----------- lurretik mugitzen dira ------------ ekin.
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA
LURRA
LURRA
LURRA
AIREA
AIREA
AIREA
AIREA
URA
URA
URA
URA
APATXAK
APATXAK
APATXAK
APATXAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGALAK
HEGALAK
HEGALAK
HEGALAK
Laguntza gela
16
ANIMALIEN UGALKETA
SEXU BIDEZKO UGALKETA
Animalia gehienen kasuan, bakoitzak bere sexua du:
ARRA
EMEA
Espermatozeak sortzen ditu.
Obuluak sortzen ditu.
ANIMALIEN UGALTZE PROZESUA
Espermatozoideak eta obuluak Enbrioia Enbrioia
bat egiten dute : ERNALKETA sortzen da. garatzen doa.
ARRAk
EMEAk
+
Laguntza gela
17
KANPO-ERNALKETA BARNE-ERNALKETA
Emeak obuluak kanpoan uzten ditu.
Emeak barruan ditu obuluak.
Arrak espermatoziodeak uzten ditu
gainean.
Arrak espermatozoideak emearen
barruan uzten ditu.
Ernalketa kanpoan gertatzen da.
Ernalketa emearen barruan
gertatzen da.
GARAPEN OBIPAROA GARAPEN BIBIPAROA
Enbrioia arrautzaren barruan
garatzen da.
Enbroia amaren barruan garatzen
da.
Laguntza gela
18
KUMEAK JAIO eta HAZI
Animalia batzuk kumeak zaintzen eta
elikatzen dituzte jaio ondoren.
Kume batzuk oso desberdinak
dira helduekin konparatuz.
Jaio eta gero, METAMORFOSIA
izaten dute.
Laguntza gela
19
- Ariketak
12- Zer dira ARRA ala EMEAk?
13- Hutsuneak bete
--------
14- Azaldu animaliak nola ugaltzen diren .
Arrak
Emeak
sortzen ditu.
sortzen ditu.
+ 1 -------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------
2 -------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------
3 --------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
Laguntza gela
20
15- MATEMATIKA ERABILI.
Animalien ernaldiak askotarikoak dira:
ANIMALIAK DENBORA
Elefantea 22 hilabete
Itsas txakurra 245 egun
Jirafa 450 egun
Ardia 145 egun
Hartz zuria 9 hilabete
Sagua 25 egun
Katua 7 hilabete eta erdi
Tigrea 103 egun
Datu hoiek barra horizontaleko grafikoan adierazi:
Komentatu emaitzak ikaskide eta irakaslearekin.
Elefantea
Itsas txakurra
Jirafa
Ardia
Hartz zuria
Sagua
Katua
Tigrea
0 100 200 300 400 500 600 700
Laguntza gela
21
Laguntza gela
22
NOLAKOAK DIRA LANDAREAK ?
ARNASA HARTU
Landareek egiten dute
ELIKAGAIAK
fabrikatu
LANDAREEK
ARNASA HARTZEN DUTE
Landareak eta algak, animaliak bezala, arnasa hartzen dute.
Oxigenoa
kanporatzen dute
Horregaitik, landareak
OXIGENO FABRIKAK
Karbono dioxidoa direla esaten dugu. hartzen dute
OOOO
OOOO OOOO
OOOO
OOOO
OOOO
Laguntza gela
23
- Ariketak
16- Hutsuneak bete :
----------------------- --------------------------- eta ----------------------------------
-------------------------------- egiten dute.
17- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.
INPORTANTEA da
landareak eta algak
ERRESPETATZEA
haiek gabe, EZINEZKOA izango litzateke BIZITZEA eta
Laguntza gela
24
18- Landareak zaintzea oso garrantzitsua da.
Zure ustez, zer dago ondo? Eta zer txarto?
Laguntza gela
25
Laguntza gela
26
LANDAREEK
ELIKAGAIAK FABRIKATZEN
DITUZTE
Sustraiek ura eta gatz mineralak xurgatzen dituzte.
URA eta GATZ MINERALAK nahasten dira
IZERDI GORDINA osatzen dute
SUSTRAIAK
HOSTOAK
IZERDI GORDINA zurtoinetik hostoetara doa.
ZURTOINA
EGUZKI ARGIA +
Izerdi landua likido lodi eta gozoa da.
= KARBONO DIOXIDOA
IZERDI LANDUA
ELIKAGAIAK fabrikatzen dira.
ELIKAGAIAK Landarearen atal guztietara doaz.
Laguntza gela
27
- Ariketak
19-Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.
Sustraiek ------------------------------------------------------------- xurgatzen dituzte. ----------------------------- eta ----------------------------------------- nahasten dira ----------------------------------------------------- osatzen dute
SUSTRAIAK
ZURTOINA
HOSTOA IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik ---------------------------------------etara doa.
HOSTOAK
Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.
+ =
ELIKAGAIAK landarearen --------------------------------- ------------------------------------------ doaz.
Laguntza gela
28
LANDAREEN UGALKETA
Landare gehienak LOREAK dituzte.
Landare batzuk EZ DUTE LORERIK.
Landareen ugalketa sexuala da, organo arrak eta emeak hartzen dute
parte eta.
Iratzeak
Goroldioa
Organo
ARRA
Organo
EMEA
ESTAMINEAK
POLEN aleak
sortzen
dituzte
PISTILOA
OBULUA
du barruan
Laguntza gela
29
LANDAREEN UGALTZE PROZESUA
POLINIZAZIOA
Haizeak edo insektuek POLENa estaminetik pistilora eramaten dute
HAZIA eta FRUITUA eratzea
FRUITUA sortzen da.
HAZIAk fruituaren barruan garatzen dira.
HAZIA ernaltzea
HAZIa ernaldu eta beste landare bat sortu
ahal da.
Laguntza gela
30
- Ariketak
20- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:
21- Esan zertarako diren estamineak eta pistiloa
22- Lotu:
POLINIZAZIOA
HAZIA eta FRUITUA
HAZIA ERNALTZEA
Laguntza gela
31
LANDAREAK ETA INGURUNEA
Ez dute zentzumen –organorik
Landareek Ez dute lokomozio-aparaturik
Ez dute zerebrorik
Hala ere, argitasuna, temperatura,hezetasuna eta beste faktore batzuk aldatzen badira, ERREAKZIONATU egiten dute: Eguzkiaren argiaren alderantz hazten dira.
Lurreko ura bilatzen dute.
Ekilorea beti eguzkiari begira dago.
Landare batzuk, ikutu eta itxi egiten dira.
Laguntza gela
32
- Ariketak
23- Zuhaitz batzuk oso garrantzitsuak dira gizakiarentzat. Adibidez,
kautxo-zuhaitza.
Bildu informazioa: zer aprobetxatzen dugu kautxo-zuhaitzetik?
Zer sortzen da material horrekin?
Laguntza gela
33
-Moztu eta koadernoan egin
4. ORRIALDEA 1- Lotu
ELIKATU ARNASA HARTU ZENTZUMENAK ERABILI MUGITU
eta esaldiak idatzi:
1- Animaliak …………………………………………………….. dira.
2- Animaliek ……………………………………………………… dute.
3- Animaliek ……………………………………………………… dituzte.
4- Animaliak ……………………………………………………… dira.
2- Esaldi honetako hutsuneak bete itzazu:
………………………… lortzeko ……………………………… guztiok dugu
…………………………. edo beste …………………………… bat.
Laguntza gela
34
5. ORRIALDEA 3- Koadroa bete ezazu:
4- Animalien izena idatzi eta sartu bakoitza bere taldean:
Elikagaia Adibidez
+
Laguntza gela
35
BELARJALEAK
HARAGIJALEAK OROJALEAK
6. ORRIALDEA 5- Zein da belarjalea? Eta haragijalea? Eta orojalea?
……………………………………………
……………………………………………
…………………………………………..
Laguntza gela
36
8. ORRIALDEA 6- Erantzun:
Nondik hartzen dugu oxigenoa?
7- Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte. Idatzi haien izenak:
8- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
Laguntza gela
37
Organoa Adibidez
BIRIKAK
ZAKATZAK
LARRUAZALA
Laguntza gela
38
11. ORRIALDEA
9- Erreparatu irudiei eta ordenatu.
Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
Laguntza gela
39
14. ORRIALDEA
10- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,honela margotuz :
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
Laguntza gela
40
11- Orain esaldiak idatzi , honela laburtuz :
------------ , ------------ eta ----------- lurretik mugitzen dira ------------ ekin.
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA
LURRA
LURRA
LURRA
AIREA
AIREA
AIREA
AIREA
URA
URA
URA
URA
APATXAK
APATXAK
APATXAK
APATXAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGALAK
HEGALAK
HEGALAK
HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
Laguntza gela
41
19. ORRIALDEA
12- Zer dira ARRA ala EMEAk?
13- Hutsuneak bete
--------
14- Azaldu animaliak nola ugaltzen diren .
Arrak
Emeak
sortzen ditu.
sortzen ditu.
+ 1 -------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------
2 -------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------
3 --------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
Laguntza gela
42
15- MATEMATIKA ERABILI.
Animalien ernaldiak askotarikoak dira:
ANIMALIAK DENBORA
Elefantea 22 hilabete
Itsas txakurra 245 egun
Jirafa 450 egun
Ardia 145 egun
Hartz zuria 9 hilabete
Sagua 25 egun
Katua 7 hilabete eta erdi
Tigrea 103 egun
Datu hoiek barra horizontaleko grafikoan adierazi:
Komentatu emaitzak ikaskide eta irakaslearekin.
Elefantea
Itsas txakurra
Jirafa
Ardia
Hartz zuria
Sagua
Katua
Tigrea
0 100 200 300 400 500 600 700
Laguntza gela
43
23. ORRIALDEA 16- Hutsuneak bete :
----------------------- --------------------------- eta ----------------------------------
-------------------------------- egiten dute.
17- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.
Laguntza gela
44
24. ORRIALDEA 18- Landareak zaintzea oso garrantzitsua da.
Zure ustez, zer dago ondo? Eta zer txarto?
Laguntza gela
45
Laguntza gela
46
27. ORRIALDEA
19-Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.
Sustraiek ------------------------------------------------------------- xurgatzen dituzte. ----------------------------- eta ----------------------------------------- nahasten dira ----------------------------------------------------- osatzen dute
SUSTRAIAK
ZURTOINA
HOSTOA IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik ---------------------------------------etara doa.
HOSTOAK
Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.
+ =
ELIKAGAIAK landarearen --------------------------------- ------------------------------------------ doaz.
Laguntza gela
47
30. ORRIALDEA
20- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:
21- Esan zertarako diren estamineak eta pistiloa
22- Lotu:
POLINIZAZIOA
HAZIA eta FRUITUA
HAZIA ERNALTZEA
Laguntza gela
48
4 gaiaren azterketa - ANIMALIAK ETA LANDAREAK
IZENA: …………………………………………...........................
DATA: ……..............................................................................
1- Hutsuneak bete:
Animaliak egiten dute.
2- Koadroa bete ezazu
Elikagaia Adibidez
+
Laguntza gela
49
3- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.
Organoa Adibidez
Laguntza gela
50
4- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,gurutzekin markatuz :
Orain esaldiak idatzi , laburtuz :
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA
LURRA
LURRA
LURRA
AIREA
AIREA
AIREA
AIREA
URA
URA
URA
URA
APATXAK
APATXAK
APATXAK
APATXAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGOAK
HEGALAK
HEGALAK
HEGALAK
HEGALAK
Laguntza gela
51
5- Erreparatu irudiei eta ordenatu.
Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.
6- Hutsuneak bete
--------
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
Arrak
Emeak
sortzen ditu.
sortzen ditu.
Laguntza gela
52
7- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.
8- Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.
Sustraiek ------------------------------------------------------------- xurgatzen dituzte. ----------------------------- eta ----------------------------------------- nahasten dira ----------------------------------------------------- osatzen dute
IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik ---------------------------------------etara doa.
Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.
+
=
ELIKAGAIAK landarearen --------------------------------- ------------------------------------------ doaz.
Laguntza gela
53
9- Lotu:
10- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:
POLINIZAZIOA
HAZIA eta FRUITUA
HAZIA ERNALTZEA