3. gaia

Euskara eta literaturaDBH 1. maila

Ibaizabal

Duenak ez duenari

Zer ikasiko dugu?

Lexiko -(r)en trukean / truke / truk

KomunikazioaIpuinak

GramatikaIS, AS eta horien osagaiakKausazko perpausakDeklinabidea : Noren eta NongoNOR-NORK

Lexikoa

-(r)en trukean / truke / truk

Postposizio hau NOREN kasuearekin erabiltzen da normalean; hala ere, zenbait esapidetan kasu markarik gabe ere ager daiteke. Hutsaren truke Musu truk Tripa truk

Komunikazioa

Ipuinak (I)

Ipuinen ohiko egitura: Hasierako egoera: pertsonaien aurkezpena Korapiloa: zer gertatzen da? Bukaera: amaierako egoera

Narratzailea Ipuinak gehienetan 3.pertsonan kontatzen dira.

Ipuinak (II)

Hizkuntza (I) Hasierak bereziak izaten dira

Munduan beste asko bezala…; Bazen behin…; Behin batean…

Amaierak: Eta hau hala bazan, sar dadila kalabazan… Eta hala bazan edo ez bazan, sar dadila kalabazan eta

atera dadila Elorrioko plazan…

Ipuinak (III)

Hizkuntza (II) Denbora adierazleak:

Zehaztasunik gabe denbora adierazten dutenek: Behin batean, goiz batez, aspaldiko garai batean, …

nengoen batean… Erritmo aldatzaileak:

Bat-batean, berehala, halako batean, orduan… Iragana adierazten dutenak:

Txikitan, gaztetxoa nintzela, hurrengo egunean, egun batzuen buruan, orduz gero, egun batzuk geroago…

Ipuinak (IV)

Hizkuntza (III) Denbora adierazleak (II):

Aldiberekotasuna adierazten dutenak: Bezain laster, bezain pronto, eta berehala, orduko, -az

batera, -t(z)ean, -nean… Etorkizuna adierazten dutenak:

ondoren, eta gero, ostean, -takoan… Aditzaren aspektua:

Orainaldi nahiz lehenaldi burutua erabiltzen da. Burutua ekintza bukatua dagoela adierazten du. Burutu gabea ekintza bukatu gabe dagoela adierazten

du.

Ipuinak (V)

Deskribapenak: Pertsonaien eta lekuen deskribapenek sinesgarriagoa

eta aberatsagoa egiten dute ipuina.

Elkarrizketak: Elkarrizketek kontaketa arindu eta biziagotu egiten

dute.

Narratzailea: 3.pertsona 1. pertsona

Gramatika

IS, AS eta horien osagaiak (I)

Zer da perpausa? Esanahi osoa duen unitatea da. Bi zati ditu:

Subjektua Predikatua

Gure amak bi liburu erosi ditu Subjektua predikatua

IS, AS eta horien osagaiak (II)

Subjektua Ekintza nork egiten duen edo ekintzaren egilea nor

den adierazten du. Ardatza izena da. Izenak osatzen duen sintagma: Izen Sintagma (IS)

Osagai garrantzitsuenak: Izena Izenordaina Determinatzailea Izenondoa Izenlaguna

IS, AS eta horien osagaiak (III)

Predikatua Ekintzaren berri ematen duena. Ardatza aditza da. Aditzak sortzen duen sintagma: Aditz Sintagma (AS).

Osagai garrantzitsuenak: Aditza Adizlaguna Aditzondoa

Kausazko perpausak

Kausazko esaldiak egiteko gehien erabiltzen dira:

-(E)LAKO -(E)NEZ GERO BAIT-

Bait+nago = bainago Bait + dago = baitago Bait + gaude = baikaude Bait + zaude = baitzaude

… ETA

NorenNoren

MugatuaMugagabe

aSingularra

Plurala

etxearen etxeen etxeren

zuhaitzaren

zuhaitzen

zuhaitzen

txoriaren txorien txoriren

zezenaren zezenen zezenen

-

Durangoren

Beasainen

Garaziren

Mikelen

Deklinabidea (I)

Galdetzaileak

ErakusleakPertsona

izenordainak

noren honen nire

nortzuen horren hire

zeren haren haren

zeinen hauen gure

zeintzuen horien zure

zenbaten haien zuen

haien

NongoNongo

Galdetzaileak ErakusleakPertsona

izenordainak

nongohonetak

o-

zertakohorretak

o-

zeinetako hartako -

zeintzuetako

hauetako

-

zenbate(ta)ko

horietako

-

haietako -

Deklinabidea (II)

MugatuaMugagabe

aSingularra

Plurala

etxeko etxeetako etxetako

zuhaitzeko

zuhaitzetako

zuhaitzetako

- - -

- - -

-

Durangoko

Beasaingo

-

-

NOR-NORK (I)

Orainaldian

Ni Hi Hura Gu Zu Zuek Haiek

Nik haut dut zaitut zaituztet ditut

Hik naun/k dun/kgaitun/

kditun/k

Hark nau hau du gaitu zaitu zaituzte ditu

Guk haugu dugu zaituguzaituzteg

uditugu

Zuk nauzu duzu gaituzu dituzu

Zuek nauzue duzuegaituzu

edituzue

Haiek

naute haute dute gautezaituzt

ezaituztet

edituzte

NOR-NORK (II)

Lehenaldian

Ni Hi Hura Gu Zu Zuek Haiek

Nik hindudan

nuen zintudanzintuzteda

nnituen

Hik ninduan/an

huengintuan/

anhintuen

Hark ninduen hinduen zuen gintuen zintuen zintuzten zituen

Guk hindugun

genuen zintugunzintuztegu

ngenituen

Zuk ninduzun zenuen gintuzun zenituen

Zuek ninduzuenzenute

ngintuzuen

zenituzten

Haiek

ninduten hinduten zuten gintuzten zintuztenzintuztete

nzituzten

IES Antonio Trueba BHIBarakaldo