Post on 03-Jan-2020
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
1
Etimología latina La lengua española, como el resto de las lenguas romances, procede del latín hablado por los
soldados y comerciantes, es decir, procede de un uso vulgar de la lengua latina. Como consecuencia de la
romanización por Europa, en cada provincia romana esta lengua sufría una influencia distinta, según la lengua
que se hablaba antes de la llegada de los romanos (las llamadas lenguas prerromanas).
A finales del siglo V, se acentuó más la diferencia entre los dialectos debido a las invasiones bárbaras y
cada provincia fue formando su lengua con sus propias palabras según unas leyes fonéticas de evolución.
Estas palabras surgidas desde el nacimiento de una lengua y sujetas a unas leyes fonéticas regulares
son las palabras patrimoniales, y constituyen la base de nuestro léxico. En español un 70/80% son palabras
patrimoniales (también denominadas palabras tradicionales) derivadas del latín.
Desde el Renacimiento hasta hoy se han seguido introduciendo, además, palabras nuevas de la lengua
latina o de la griega para designar nuevos conceptos. Estas palabras ya no están sujetas a las leyes fonéticas,
sino que solamente han sido adaptadas para no parecer extrañas, pero mantienen su forma original. Son los
cultismos.
Frecuentemente de un mismo término latino derivan dos castellanos, uno patrimonial y un cultismo:
son los dobletes. Algunas palabras (no muchas) presentan algunos rasgos de evolución, pero menos que las
palabras patrimoniales. Son los semicultismos.
Además, conservamos algunas palabras o expresiones en lengua latina sin ningún cambio.
Evolución de la lengua latina
Palabra patrimonial
desde el nacimiento de la
lengua y sujeta a leyes
fonéticas de evolución clavem > llave.
annum > año.
novum > nuevo
fumum>humo
Cultismo Palabra
introducida con
posterioridad, no
evolucionada, sino
adaptada al español.
cathedram > cátedra.
denarium > denario.
clavem > clave.
Doblete dos
palabras, una
patrimonial y una
culta, que derivan de
la misma latina.
clavem > llave y clave.
clamare > llamar y
clamar.
cathedram > cadera y
cátedra.
denarium > dinero y
denario.
• Semicultismo: palabra cuya
evolución se ha visto frenada por
diversas razones, casi siempre
por la influencia de eclesiásticos o
letrados.
saeculum: la evolución hubiera dado
*siejo. El cultismo habría sido *seculo.
La evolución incompleta ha dado siglo.
• Latinismo palabras
o expresiones
tomadas directamente
del latín.
quorum, referendum,
ante meridiem, a priori,
et cetera...
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
2
Busca la palabra española que procede de la latina
CAMBIOS FONÉTICOS MÁS FRECUENTES EJEMPLOS
Síncopa:
Pérdida de una vocal breve en posición interior entre
consonantes.
calidum > caldo
Apócope:
Pérdida de la vocal final o de la porción final de una
palabra.
quomodo > quomo > como
Prótesis:
Aparición de una vocal inicial (e) delante del grupo
inicial s + conson. para facilitar su pronunciación:
scutum > escudo
Epéntesis:
Aparición de un sonido nuevo en interior de palabra,
para tratar de solucionar algún problema de
pronunciación, como el anterior. Por ejemplo, si
después de una síncopa (pérdida de una vocal) entran
en contacto varias consonantes. En este caso es
frecuente la simplificación, pero puede, a veces,
desarrollarse una nueva consonante.
humĕ rum > humru > homro > hombro
amicam equam oiste noche
consilium concilium salud hija
dominam speculum ver emperador
filiam scutum vedar diestro
dextrum foedam traición amiga
fidem lupam viste yegua
sinistrum dentem segar dueña
magistram voluntatem nombre consejo
noctem imperatorem cruel escudo
litteram adnuntiare sostener treinta
legem salutem noble mucho
traditionem nominem ley fe
crudelem nobilem letra maestra
vetare secare anunciar loba
audisti sustinere fea voluntad
videre vidisti concejo diente
multum triginta espejo siniestro
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
3
Asimilación:
Un sonido se transforma para acercarse o igualarse a
otro contiguo o cercano. Muchos de los cambios
fonéticos son producto de asimilaciones, como la
monoptongación de los diptongos, la reducción de
hiatos a una sola vocal, la simplificación de
consonantes geminadas...
Asimilaciones son, por ejemplo, estas evoluciones:
-st- > -ss- > -s- / -pt- > -tt- > -t- / -xs- > -x-
postpositum > possposito > pospuesto
rupturam > ruttura > rotura
exspirare > expirar
Disimilación:
Fenómeno contrario al anterior. Se sustituye algún
fonema por otro diferente para evitar la repetición en
sílabas inmediatas. Algunos de los cambios vocálicos
que veremos se deben a disimilaciones.
roborem > robre > roble
arborem > árbol
animam > anma > alma / sanguinem >
sangne > sangre / quinque > cinque>
cinco
hominem > homne > homre > hombre
(epéntesis).
marmorem >marmor > mármol
Metátesis:
Intercambio de posición de algunos sonidos
dentro de una palabra
Frecuente intercambio de r y l
La metátesis es casi general en el sufijo –
arium, que tiene esta evolución: -arium > -
airum (metátesis) > airo (pérdida de m y
apertura de u en o) > ero (monoptongación
del grupo ai).
inter > entre ; semper > siempre ;
quattuor > cuatro ; integrare >
intregare > entregar
periculum > periglo > peligro ;
miraculum > miraglo > milagro ;
parabolam > parabla > palabra
solitarium > soltairum >soltairo >
soltero
Sonorización:
Cambio de una consonante sorda a la sonora
correspondiente.
petram > piedra
Palatalización:
Cambio de la articulación a la región del paladar
duro.
cervum > ciervo
damnum > daño
clavem > llave
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
4
REGLAS DE ETIMOLOGÍA LATINA Generalmente las palabras latinas pasan al castellano a partir del acusativo. REGLA 1: En posición final de palabra la -M latina se perdió. Ej.: arietem > ariete
Martem > cohortem > centuriam > infantem > principem > vigiliam >
REGLA 2: La -E final átona (sin acento) latina en ciertos contextos ha desaparecido en castellano. Ej.: augurem > augure > augur consulem > centurionem > legionem > censorem > lictorem > proconsulem > vulnerare > crucificare > REGLA 3: En posición final la vocal átona latina -U pasó a -o. Ej.: libertum > libertu > liberto imperium > manipulum > miliarium > tribunum > barbarum > auspicium > oraculum > nefastum > REGLA 4: La grafía latina -X pasó en castellano a -j. Ej.: exemplum > exemplu > exemplo > ejemplo exercitum > exercitare > fluxum > influxum > vexare > texere > REGLA 5: La grafía latina -C ante E,I (CE,CI) pasa en castellano con grafía c o z. Ej.: sagacem > sagace > sagac > sagaz velocem > veracem > voracem > rapacem > calicem > perdicem > REGLA 6: La -S inicial latina seguida de otra consonante desarrolló en castellano una vocal -e de apoyo o vocal protética. Ej.: scabrosum > scabrosu > scabroso > escabroso
Spartacum > spectaculum > stadium > spartum
spinam > statuam > REGLA 7: El diptongo latino con grafía -AE pasó en castellano a e. Ej.: aedificare > aedificar > edificar Caesarem > praefectum > scaenam > aedilem > maenadem > praeludium >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
5
REGLA 8: La grafía latina Y ha pasado al castellano como -i. Ej.: lyram > lyra > lira Cyclopem > symposium > gymnasium > gynaeceum > Hydram > cynicum > REGLA 9: La grafía latina -PH ha pasado al castellano como -f. Ej.: asphaltum > asphaltu > asphalto > asfalto phalangem > phantasmam > pharmacum > pharaonem > Sphingem > trophaeum > REGLA 10: La grafía latina -TH ha pasado al castellano como t. Ej.: cathedram > cathedra > cátedra theatrum > thiasum > thyrsum > athletam > thalamum > epithalamium > REGLA 11: La grafía latina -CH ha pasado al castellano como c/qu. Ej.: charismam > charisma > carisma chlamydem > Acherontem > Charontem > architectum > chartam > chronicum > REGLA 12: Las consonantes oclusivas sordas latinas (p, t. c) entre vocales (o entre vocal y L , o entre vocal y R) se sonorizaron en castellano: P > B T > D C > G.
(petaca - bodega) Ej.: acutum > acutu > acuto > agudo senatorem > aprilem > draconem > apricum > legatum > stratum > REGLA 13: Las consonantes geminadas latinas se simplificaron en castellano. Ej.: abbatem > abbate > abbat> abbad> abad tyrannum > bellicum > stellarem > bacillum > flagellare > aggravare > REGLA 14: La labiovelar latina o grupo de velar más semiconsonante (grafía QU) puede evolucionar a las grafías qu, c, cu, g, gu. Ej.: quadrigas > cuadrigas aquilam > quinquennalem > aquaeductum > quaestionem > quaestorem > quasi > REGLA 15: El grupo latino NS pasa al castellano a -s. Ej.: mensam > mensa > mesa mensem > desponsare > mensuram > transformare > sensum > transfugam >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
6
REGLA 16: Desaparecieron en castellano las vocales latinas átonas (no acentuadas) situadas detrás de sílabas acentuadas en posición interior de palabra (síncopa). Ej.: tabulam > tabula > tabla regulam > insulam > venabulum > stabilem > nobilem > calidum > REGLA 17: Los grupos interiores latinos -TI-, -TE- ante vocal y -CI-, -CHI-, -CE-, -CHE- ante vocal evolucionan a z,c. Ej.: plateam > platea > plaza martium > brachium > negotium > lanceare > otium > rationem > REGLA 18: Las oclusivas sonoras latinas (grafías b, d, g,) en posición intervocálica (o entre vocal y L o entre vocal y R) se hacen fricativas y a veces desaparecen en castellano. Ej.: Cadere > cader > caer paradisum > fidelem > credere > traditorem > crudelem > rugitum > REGLA 19: * En los grupos iniciales latinos PL-, FL-, CL- el resultado normal en castellano es la palatalización de la l y la
pérdida de la primera consonante, dando ll. Ej.: clamare > clamar > llamar flammam > clavem > plenum > plorare > pluviam > planum > * En posición interior estos mismos grupos precedidos de consonante dan en castellano ch.
Ej.: amplum > amplu > amplo > ancho * El grupo FL- a veces pierde la f-.
Ej.: flaccidum > flaccidu > flaccido > flacido > flacio > lacio
REGLA 20: La U breve latina tónica (acentuada) pasó a o en castellano. Ej.: Currere > currer > correr buccam > surdum > gurdum > puteum > lutum > turrem > REGLA 21: La I breve latina tónica (acentuada) pasó a e en castellano. Ej.: bibere > biber > beber sagittam > nigrum > litteram > silvam > linguam > circum > REGLA 22: La O breve tónica (acentuada) latina diptongó en ue en castellano. Ej.: pontem > ponte > puente porcum > hortum > rotam > nostrum > cornu > scholam >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
7
REGLA 23: Los grupos de geminadas latinas -LL- y -NN- se palatalizaron en castellano, pasando a garfía -ll- y -ñ- respectivamente. Ej.: annum > annu > anno > año cabannam > grunnire > caepullam > capillum > cannam > villam > REGLA 24: En castellano la E breve tónica latina se diptongó en ie. Ej.: bene > ben > bien centum > petram > febrem > ventum > herbam > mel > REGLA 25: Las consonantes finales latinas se pierden en castellano execepto: * -M> -n en los monosílabos. * -S y -L se conservan. * -R pasa a posición interior. Ej.: ad > a caput > sub > minus > animal > quem > post > REGLA 26: Por influjo del vasco la F- inicial latina (y a veces la -F- interior, en palabras que se sentían como compuestas) pasó en castellano a h- aspirada, perdiéndose el sonido aspirado a partir del siglo XVI. Ej.: fabam > faba > haba furtum > ferire > fatum > formicam > falconem > ferrum > REGLA 27: El diptongo latino con grafía OE- se monoptongó en castellano en e. Ej.: amoenum > amoenu > amoeno > ameno Oedipum > comoediam > Phoebum > foedum > poenam > foederare > REGLA 28: La I breve átona (sin acentuar) latina pasó a e en castellano. Ej.: brevitatem > brevitate > brevitat > brevitad > brevedad fricare > imperatorem > continere > gravitatem > plicare > involutum > REGLA 29: En castellano el grupo interior latino -CT- pasó a -ch-, grafía -CT > it > -ch-. Ej.: octo > oito > ocho lectum > dictum > tectum > luctam > tructam > luctatorem > * En cultismos se conserva el grupo o se pierde la /k/, sin que se palatalice la /t/ (grafía: -CT- > -t-. Ej.: delictum > delictu > delicto > delito
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
8
auctorem > cataractam > fructum > arcticum > tractare > dictatum > REGLA 30: Desaparecieron en castellano las vocales latinas átonas protónicas (las que van antes de la sílaba que lleva el acento) internas, menos la -A-. Ej.: aperire > aperir > aberir > abrir eremitam > saecularem > honorare > benedictum > laborare > crudelitatem > REGLA 31: Los grupos interiores latinos -MN-, -NG-, -GN-, -ND, -NI-, -NE- + vocal se palatalizaron en castellano, dando todos como resultado -ñ-. Ej.: araneam > aranea > araña pugnum > cuneam > vineam > scamnum > damnum > seniorem > REGLA 32: El diptongo latino AU se monoptongó en o en castellano incluso si procedía del grupo AL+ consonante. Ej.: audire > audir > auir > oir causam > pauperem > taurum > paucum > thesaurum > aurum > REGLA 33: Algunos ejemplos de metátesis en castellano: * simple: Un sonido cambia de lugar en la palabra. * recíproca: Dos sonidos intercambian sus lugares. Si estos sonidos están en contacto se denomina interversión. Ej.: acerem > acere > acer > acre crocodilum > super > quattuor > viduam > pro > parabolam > REGLA 34: La U breve átona latina pasó a o en castellano. Ej.: curtare > curtar > cortar duplare > gubernare > duplicare > gulosum > epistulam > superbiam > REGLA 35: Algunos grupos consonánticos interiores romances (originados por síncopa: reglas 16 y 26) se resolvieron en castellano así: * c’l-, -g’l-, -t’l- > ll > j * consonante + c’l-, -g’l-, -p’l- > -ch- Ej.: apiculam > apicula > apicla > abicla > abecla > abeja claviculam > lenticulam > sorticulam > oculum > oviculam > cingulum >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
9
REGLA 36: El diptongo ai, distinto del antiguo latino AE se monoptongó en castellano en e. Existe una metátesis previa de la i del diptongo ai. Ej.: basiare > basiar > baisar > besar ferrarium > calidarium > granarium > carnarium > solitarium > operarium > REGLA 37: Disimilaciones: * Parciales: un sonido o sílaba se transforman por la proximidad de otro afín: N-M> l-m TI-TI > ti-ci M-M> n-m R-R > l-r y r-l M-N> m-l Ej.: animam > anima > anma > alma immunem > laetitiam > arboretam > marmorem > arborem > * Totales: se suprime un sonido o sílaba (por las mismas razones anteriores): R-R> r- y -r Ej.: proprium > propriu > proprio > propio taratrum > prorsam > prostrare > proram > communicare > REGLA 38: Los grupos interiores -LI-, -LE + vocal se palatalizaron, pasando a ll y a j. Ej.: folia > holia > holla > hoja despoliare > meliorem > filium > muralia > millia > mulierem > REGLA 39: Los hiatos latinos y romances tendieron a eliminarse en castellano: * Por contracción de las dos vocales en una sola sílaba (sinéresis): -EE- > -e- -OO- > u -II- > -i- * Formando diptongos: Cambiando el acento de lugar: reginam > regína > reina. -Oi- > -ui- -OA- > -ua- -EU- > -io- -UI- > -ue- * Alterando la estructura silábica de la palabra por metátesis (habui > hube), o combinándose alguna de las vocales con una consonante próxima (di-ur-na-lem > di-or-na-le > jornal). * Perdiendo una de las dos vocales (d(u)odecim > doce). basium > sigillum > cogitare > sigillare > februarium > temporaneum > REGLA 40: En algunos casos la E latina pasó a i en castellano: A) Cuando E era tónica: * e > ie > i: a) Ante S agrupada. b) El sufijo -ELLUM/-AM > -iello/-a > illo/-a * e > i:
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
10
a) Por influjo de algunos tipos de yod 3ª y yod 4ª (grupos /r/+yod, /s/+yod, /p/+yod). Ej.: vindemiam > vindemia > vendemia > vendimia
vitreum > vitreu > vitreo > vidreo > vidrio b) En hiato: entre otros casos, en los imperfectos en -E(B)A > -ía. B) Cuando E era átona: * La E- inicial pasó a i- por influencia de yod o wau.
* La /e/ de los infinitivos de la 3ª conjugación se confundió con la /e/ de los verbos de la 2ª conjugación, y ambas pasaron a i (-ir).
* La /e/ final pasó a /y/ (grafía y), cuando quedaba en hiato con la vocal tónica. Ej.: ho(di)e > hoy
castellum > denarium > cereum > concludere > decembrem > carpentarium > REGLA 41: Epéntesis. Una de las consecuencias de la síncopa (reglas 16 y 30) fue la creación en castellano de grupos consonánticos inusitados e inestables que en algunos casos se resolvieron mediante la introducción de una consonante epentética (llamada a veces intrusa o parásita). -M’N- > -mbr- * b: -M’R- > -mbr- -M’L- > -mbl- * r: Tras ST- . En otros casos. * n * d: -N’R- > -ndr- En otros casos. hominem> tonare > nominare > tremulare > stellam > seminare > REGLA 42: Algunas otras asimilaciones entre grupos de consonantes interiores (con posterior simplificación en algunos casos: regla 13) se produjeron en castellano: * -ST + consonante > s + consonante. * -PT- + consonante > -tt- > -t-. * -M-T- + consonante > -nd-. * -XS- > -x-. Ej.: postpositum > postpositu > postposito > postposto > postpuesto > pospuesto. comitatum > rupturam > comitem > scriptorium > exspectationem > septem > REGLA 43: En el latín clásico había una consonante aspirada /h/ muy débil e inestable, representada por la letra H. No se pronunciaba más que en posición inicial, y había desaparecido de la conversación ordinaria en los últimos tiempos de la República, aunque se antenía en la escritura. De este modo en las lenguas romances al principio no se escribió. Pero desde el siglo XVII se empiezan a escribir con h estas palabras para imitar la ortografía latina. Todo esto motivó muchas confusiones. hastam > umerum > Hannibalem > haruspicem >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
11
prehendere > Helenam > REGLA 44: La I- inicial consonántica latina ha evolucionado en castellano de las siguientes formas: * Se ha mantenido como consonante ante /a/, /e/ tónicas como el actual fonema /y/ (grafía y). * Se ha perdido ante /a/, /e/ átonas.
Ej.: Ianuarium > ianuariu < ianuario > ianario > ianairo > ianero > ienero > enero. Ante /o/, /u/ ha dado /x/ (grafía j).
iacere > iustitiam > iocum > iuventutem > iumentum > adiunctum > REGLA 45: Excepcionalmente una O latina pasó a u en castellano. Ej.: Cognatum > cognatu >cognato > cognado > coñado > cuñado.
nodum > dormientem > polypum > localem > pollicarem > foraneum >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
12
EJERCICIOS DE EVOLUCIÓN FONÉTICA (LATÍN > castellano)
ABBATEM > ACTIONEM > ACUCULAM > ADPODIARE > ADRIPARE > ADULATIONEM > ADVOCATUM > AETATEM > ALACREM > ALIENAM > ALĬQUEM > ALĬQUOD > AMABĬLEM > AMOENITATEM > AMOENUM > AMPULLAM > ANSAM > ANTELATIONEM >
APĔRIĪRE > APICŬLAM > APRICARE > APRILEM > AQUAM > AQUILAM > ARTICŬLUM > ASĬNUM > AUCAM > AUDĪTE > AUDĪTUM > AURICŬLAM > AURUM > AUSCULTARE > AUT > AUTUMNUM > BŎNAM > CADERE > CAECARE > CAECUM > CAELESTE > CAELIBEM > CAELUM > CAEMENTUM > CAENUM > CAESAR > CALĔNTEM >
CANICŬLUM > CANNAM > CAPERE > CAPILLUM > CAPRAM > CAPUT > CARŎLUS > CATENAM > CATHEDRAM > CAUSAM > CĔNTUM > CEPULLAM > CĔRVUM > CHŎRDAM > CIRCUM > CLAMARE > CLAVEM > CLAVICŬLAM > COLLUM > COMITEM > COMPĂRĀRE > COMPLEXUM > CONIUGEM > CONSECRARE > CONSILIUM > CŎRIUM > CŎRNU > CŎRPUS > COTURNICEM > CREDERE > CRUCEM > CRUDELĬTĀTEM > CUBICŬLUM > CUCULLUM > CULTELLUM > CUNICŬLUM > CUPAM > CUPPAM > DATE > DATUM > DĔCEM > DĔCIMĀRE > DECOLLARE > DELĬCĀTUM > DESTINATUM >
DICERE > DICTIONEM > DIGĬTĀLEM > DIRECTUM > DIXI > DIXIT > DOCTUM > DŎMĬNAM > DŎMĬNUM > DRACONEM > DUBĬTARE > DUPLICARE > EXEMPLUM > EXERCERE > EXITUM > FABAM > FABŬLAM > FACTUM > FACTURAM > FACŬLAM > FAENUM > FARINAM > FATUM > FĔBREM > FEMĬNAM > FĔRRUM > FERVĔNTEM> FERVOREM > FĔSTAM > FICUM > FILICTUM > FILIAM > FILIUM > FILUM > FIXUM > FLAMMAM > FOEDUM > FOETERE > FŎLLEM > FŎNTEM > FORMAM > FŎRTEM > FŎRTIA > FORUM > FOVEAM >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
13
FRICĀRE > FRIGĬDUM > FUMUM > FUNDUM > FURCAM > FUSTIGARE > GANNITUM > GĔLUM > GEMMAM > GERMANUM > GRACŬLUM > GRŎSSUM > GRUNNIRE > HĔRBAM > HERĔDAM > HEREDĬTĀTEM > HOMĬNEM > HŎRTUM > IMPIGNUM > INCREDIBĬLE > INIUSTAM > INSPECTIONEM > INSŬLAM > INTEGRUM > IŎVIS > IUDICEM > IULIAM > IURARE > IUSTAM > IUSTITIAM > IUVENTUTEM > LABŎRĀRE > LACRIMAM > LACTEM > LACTUCAM > LACUM > LACUS > LAICUM > LATRARE > LATRONEM > LATUS > LAUDARE > LEGEM > LEGERE > LEGO > LENTICŬLAM > LIGARE >
LITEM > LITTĔRAM > LUCTAM > LUPUM > LUXUM > LUXURIAM > MACRUM > MAGISTRAM > MAGISTRUM > MAIOREM > MAIUM > MALITIAM > MANCIPUM > MARTIUM > MASCŬLUM > MATAXAM > MATERIAM > MATREM > MAURUM > MAXILLAM > MELIOREM > MENDICARE > MENSEM > MĔTUM > MILIUM > MŎLLEM > MONTENSEM > MOVERE > MULIEREM > MULTUM > MUSCUM > MUTABĬLEM > NĔBŬLAM > NIGRAM > NOCTEM > NOMĬNEM > OCTAVUM > OCTO > OCŬLOS > OCŬLUM > OLLAM > OPĔRAM > OVICŬLAM > PACEM > PAENINSULAM > PALUMBAM > PANNUM >
PARADISUM > PARIĒTEM > PATREM > PAUCUM > PECTUS > PERDICEM > PERICŬLUM > PĔRNAM > PETRAM > PINEAM > PINNAM > PLANCTUM > PLANNUM > PLICARE > PLUMBUM > PLUVIAM > PODIUM > POENAM > PŎPŬLUM > PŎRCUM > PŎRTAM > PRETIUM > PROLIXUM > PROXIMUM > PUGNUM > PULLUM > QUATTUOR > RADIARE > RADICEM > RADIUM > RALLARE > RALLUM > RANCIDUM > RAPTUM > RAPUM > RECEPTAM > RECIPERE > REGEM > REGŬLAM > RODĔRE > RŎTAM > SACRATUM > SAGITTA > SALUTEM > SAPOREM > SATIONEM > SCAMNUM > SCHŎLAM >
DEPARTAMENTO DE LATI N
IES EL GRECO
14
SCUTARIUM > SCUTUM > SĔCAT > SECURITATEM SEDITIONEM> SĔMPER > SENATUM > SENIOREM > SENSUM > SERPĔNTEM> SĔRVAM > SĔTEM > SEXUM > SIGĬLLUM > SIGNA > SIMILIARE > SITIM > SŎCRUM > SOLĒRE > SŎLET > SŎLĬDUM > SŎMNUM > SPARTUM >
SPATHŬLAM > SPATIUM > SPECŬLUM > SPICAM > SPIRARE > SPONSAM > SPONSUM > SQUAMAM > STABĬLEM > STAGNUM > STYLUM > SUPER > SUPĔRĀRE > SUPERBIAM > TAEDAM > TAEDIUM > TAURUM > TECTUM > TEGŬLAM > TĔNĔRUM > TEPIDUM > TĔRRAM > TĔSTUM >
TEXERE > TIMĒTE > TINGIT > TOTUM > TRISTITIAM > URTICAM > VADEAM > VAGINAM > VALLA > VAXILLAM > VĔNTREM > VETĀRE > VEXARE > VILLUM > VINDĬCĀRE > VINEAM > VIRTUTEM > VITAM > VITEM > VITIUM > VITTAM > VIVITE > VOLUNTATEM>
DEPARTAMENTO LENGUAS CLÁSICAS
IES JUAN DE LUCENA
II ROCÍO VILLARÁN BÁÑEZ
EJERCICIOS DE EVOLUCIÓN FONÉTICA (LATÍN > castellano)
ABBATEM > abad
ACTIONEM > acción
ACUC LAM > aguja
ADPODIARE > apoyar
ADRIPARE > arribar
ADULATIONEM >
adulación
ADVOCATUM >
abogado
AETATEM > edad
ALACREM > alegre
ALIENAM > ajena
AL_QUEM > alguien
AL_QUOD > algo
AMAB_LEM > amable
AMOENITATEM >
amenidad
AMOENUM > ameno
AMPULLAM >
ampolla
ANSAM > asa
ANTELATIONEM >
antelación
AP_RI_RE > abrir
APIC LAM > abeja
APRICARE > abrigar
APRILEM > abril
AQUAM > agua
AQUILAM > águila
ARTIC LUM >
artejo
AS_NUM > asno
AUCAM > oca
AUD_TE > oid
AUD_TUM > oido
AURIC LAM >
oreja
AURUM > oro
AUSCULTARE >
escuchar
AUT > o
AUTUMNUM > otoño
B_NAM > buena
CADERE > caer
CAECARE > cegar
CAECUM > ciego
CAELESTE > celeste
CAELIBEM > célibe
CAELUM > cielo
CAEMENTUM >
cemento
CAENUM > cieno
CAESAR > César
CAL_NTEM > caliente
CANIC LUM >
canijo
CANNAM > caña
CAPERE > caber
CAPILLUM > cabello
CAPRAM > cabra
CAPUT > cabo
CAR_LUS > Carlos
CATENAM > cadena
CATHEDRAM >
cadera
CAUSAM > cosa
C_NTUM > ciento
CEPULLAM > cebolla
C_RVUM > ciervo
CH_RDAM > cuerda
CIRCUM > cerco
CLAMARE > llamar
CLAVEM > llave
CLAVIC LAM >
clavija
COLLUM > cuello
COMITEM > conde
COMP_R_RE >
comprar
COMPLEXUM >
complejo
CONIUGEM >
cónyuge
CONSECRARE >
consagrar
CONSILIUM >
consejo
C_RIUM > cuero
C_RNU > cuerno
C_RPUS > cuerpo
COTURNICEM >
codorniz
CREDERE > creer
CRUCEM > cruz
CRUDEL_T_TEM >
crueldad
CUBIC LUM >
cobijo
CUCULLUM >
cogollo
CULTELLUM >
cuchillo
CUNIC LUM >
conejo
CUPAM > cuba
CUPPAM > copa
DATE > dad
DATUM > dado
D_CEM > diez
D_CIM_RE > diezmar
DECOLLARE >
degollar
DEL_C_TUM >
delgado
DESTINATUM >
destinado
DICERE > decir
DICTIONEM >
dicción
DIG_T_LEM > dedal
DIRECTUM > derecho
DIXI > dije
DIXIT > dijo
DOCTUM > ducho
D_M_NAM > dueña
D_M_NUM > dueño
DRACONEM > dragón
DUB_TARE > dudar
DUPLICARE >
doblegar / doblar
EXEMPLUM >
ejemplo
EXERCERE > ejercer
EXITUM > ejido
(éxito)
FABAM > haba
FAB LAM > habla
FACTUM > hecho
FACTURAM >
hechura
FAC LAM > faja
FAENUM > heno
FARINAM > harina
FATUM > hado
F_BREM > fiebre
FEM_NAM > hembra
F_RRUM > hierro
DEPARTAMENTO LENGUAS CLÁSICAS
IES JUAN DE LUCENA
3 ROCÍO VILLARÁN BÁÑEZ
FERV_NTEM >
hirviente
FERVOREM > hervor
F_STAM > fiesta
FICUM > higo
FILICTUM > helecho
FILIAM > hija
FILIUM > hijo
FILUM > hilo
FIXUM > fijo
FLAMMAM > llama
FOEDUM > feo
FOETERE > hedor
F_LLEM > fuelle
F_NTEM > fuente
FORMAM > horma
F_RTEM > fuerte
F_RTIA > fuerza
FORUM > fuero
FOVEAM > hoya
FRIC_RE > fregar
FRIG_DUM > frío
FUMUM > humo
FUNDUM > hondo
FURCAM > horca
FUSTIGARE > hostiar
GANNITUM > gañido
G_LUM > hielo
GEMMAM > gema
GERMANUM >
hermano
GRAC LUM > grajo
GR_SSUM > grueso
GRUNNIRE > gruñir
H_RBAM > hierba
HER_DAM > yedra
HERED_T_TEM >
heredad
HOM_NEM > hombre
H_RTUM > huerto
IMPIGNUM > empeño
INCREDIB_LE >
increible
INIUSTAM > injusta
INSPECTIONEM >
inspección
INS LAM > isla
INTEGRUM > entero
I_VIS > jueves
IUDICEM > juez
IULIAM > Julia
IURARE > jurar
IUSTAM > justa
IUSTITIAM > justicia
IUVENTUTEM >
juventud
LAB_R_RE > labrar
LACRIMAM >
lágrima
LACTEM > leche
LACTUCAM >
lechuga
LACUM > lago
LACUS > lagos
LAICUM > lego
LATRARE > ladrar
LATRONEM > ladrón
LATUS > lado / os
LAUDARE > loar
LEGEM > ley
LEGERE > leer
LEGO > leo
LENTIC LAM >
lenteja
LIGARE > liar
LITEM > lid
LITT_RAM > letra
LUCTAM > lucha
LUPUM > lobo
LUXUM > lujo
LUXURIAM > lujuria
MACRUM > magro
MAGISTRAM >
maestra
MAGISTRUM >
maestro
MAIOREM > mayor
MAIUM > Mayo
MALITIAM > maleza
MANCIPUM >
mancebo
MARTIUM > Marzo
MASCuLUM > macho
MATAXAM > madeja
MATERIAM > madera
MATREM > madre
MAURUM > moro
MAXILLAM > mejilla
MELIOREM > mejor
MENDICARE >
mendigar
MENSEM > mes
M_TUM > miedo
MILIUM > mijo
M_LLEM > muelle
MONTENSEM >
montés
MOVERE > mover
MULIEREM > mujer
MULTUM > mucho
MUSCUM > musgo
MUTAB_LEM >
mudable
N_B LAM > niebla
NIGRAM > negra
NOCTEM > noche
NOM_NEM > nombre
OCTAVUM > ochavo
OCTO > ocho
OC LOS > ojos
OC LUM > ojo
OLLAM > olla
OP_RAM > obra
OVIC LAM > oveja
PACEM > paz
PAENINSULAM >
península
PALUMBAM >
paloma
PANNUM > paño
PARADISUM >
paraiso
PARI_TEM > pared
PATREM > padre
PAUCUM > poco
PECTUS > pecho
PERDICEM > perdiz
PERIC LUM >
peligro
P_RNAM > pierna
PETRAM > piedra
PINEAM > piña
PINNAM > peña
PLANCTUM > llanto
PLANNUM > llano
PLICARE >
plegar/llegar
PLUMBUM > plomo
PLUVIAM > lluvia
DEPARTAMENTO LENGUAS CLÁSICAS
IES JUAN DE LUCENA
4 ROCÍO VILLARÁN BÁÑEZ
PODIUM > poyo
POENAM > pena
P_P LUM > pueblo
P_RCUM > puerco
P_RTAM > puerta
PRETIUM > precio
PROLIXUM > prolijo
PROXIMUM >
prójimo
PUGNUM > puño
PULLUM > pollo
QUATTUOR > cuatro
RADIARE > rayar
(hacer rayas)
RADICEM > raiz
RADIUM > rayo
(atmosf.)
RALLARE > rallar (desmenuzar)
RALLUM > rallo
(desmenuzo)
RANCIDUM > rancio
RAPTUM > rato
RAPUM > rabo
RECEPTAM > receta
RECIPERE > recibir
REGEM > rey
REG LAM > regla
ROD_RE > roer
R_TAM > rueda
SACRATUM >
sagrado
SAGITTA > saeta
SALUTEM > salud
SAPOREM > sabor
SATIONEM > sazón
SCAMNUM > escaño
SCH_LAM > escuela
SCUTARIUM >
escudero
SCUTUM > escudo
S_CAT > siega
SECURITATEM >
seguridad
SEDITIONEM >
sedición
S_MPER > siempre
SENATUM > senado
SENIOREM > señor
SENSUM > seso
SERP_NTEM >
serpiente
S_RVAM > sierva
S_TEM > siete
SEXUM > sexo
SIG_LLUM > sello
SIGNA > seña
SIMILIARE > semejar
SITIM > sed
S_CRUM > suegro
SOL_RE > soler
S_LET > suele
S_L_DUM > sueldo
S_MNUM > sueño
SPARTUM > esparto
SPATH LAM >
espalda
SPATIUM > espacio
SPEC LUM > espejo
SPICAM > espiga
SPIRARE > espirar
SPONSAM > esposa
SPONSUM > esposo
SQUAMAM > escama
STAB_LEM > estable
STAGNUM > estaño
STYLUM > estilo
SUPER > sobre
SUP_R_RE > sobrar
SUPERBIAM >
soberbia
TAEDAM > tea
TAEDIUM > tedio
TAURUM > toro
TECTUM > techo
TEG LAM > teja
T_N_RUM > tierno
TEPIDUM > tibio
T_RRAM > tierra
T_STUM > tiesto
TEXERE > tejer
TIM_TE > temed
TINGIT > tiñe
TOTUM > todo
TRISTITIAM >
tristeza
URTICAM > ortiga
VADEAM > vaya (de
“ir”)
VAGINAM > vaina
VALLA > valla
(empalizada)
VAXILLAM > vajilla
V_NTREM > vientre
VET_RE > vedar
VEXARE > vejar
VILLUM > vello
VIND_C_RE > vengar
VINEAM > viña
VIRTUTEM > virtud
VITAM > vida
VITEM > vid
VITIUM > vicio
VITTAM > veta
VIVITE > vivid
VOLUNTATEM >
volu