Lurraren HistorioaLurraren Historioa10. GAIA 10. GAIA

3. LIBURUKIA3. LIBURUKIA

AKTUALISMOA ETA AKTUALISMOA ETA UNIFORMITARISMOAUNIFORMITARISMOA

Charles Lyell• Lurraren Historioa bi printzipiotan

oinarritzen da:

• AKTUALISMOA ETA• UNIFORMITARISMOA

•Aktualismoa: “Oraina da iraganaren gakoa”

- Gaur egun, Lurra itxuratzen duten prozesuak iraganean ere gertatzen ziren.

- Prozesuak dira: Higadura, bolkanismoa eta erliebearen eraketa (tolesduraren bidez)

UNIFORMITARISMOAUNIFORMITARISMOAProzesu batzuk (Higadura eta tolesdurak) motelak direnez luzaroan gertatzen direlako dute horren ondorio handiak.

Gaur egun zer dakigu?Gaur egun zer dakigu?• Antzinean gertatu ziren gaur egun gertatzen

ez diren hainbat prozesu:– Meteoritoen eraso handia– Nukleo metalikoaren eraketa– Oxigeno gabeko atmosfera

• Prozesu motelaz gain, badaude gainera, hondamen- prozesu batzuk, hala nola, bolkanismo biziko garaiak edo glaziazioen dinamikarekin lotutako uholde erraldoiak

GEOKRONOLOGIAGEOKRONOLOGIA

• DENBORA GEOLOGIKOA NEURTZEKO ERABILTZEN DIREN TEKNIKA MULTZOAK DIRA

• BI MOTA DAUDE:

• GEOKRONOLOGIA ABSOLUTUA

• GEOKRONOLOGIA ERLATIBOA

GEOKRONOLOGIAGEOKRONOLOGIA

GEOKRONOLOGIA ABSOLUTUA

• ADIN ZEHATZA EZAR DIEZAIOKEGU MATERIAL BATI

• METODO ERRADIOMETRIKOEN BIDEZ

GEOKRONOLOGIA ERLATIBOA

• BI PROZESU EDO GEHIAGO KONPARATZEN DITU

• GERTAERA GEOLOGIKOAK ORDENATZEN SAIATZEN DA.

• ZEIN GERTATU LEHENAGO ZEIN ONDOREN

• 3 PRINTZIPIOTAN OINARRITZEN DA

METODO METODO ERRADIOMETRIKOAERRADIOMETRIKOA

– RADIOA, URANIOA ETA PLUTONIOA ELEMENTU ERRADIOAKTIBOAK DIRA.

– DENBORA TARTE JAKIN BATEAN DESINTEGRATZEN DIRA BESTE ELEMENTU JAKIN BATZUK SORTUZ.

DATAZIO ERRADIOMETRIKOAK– MATERIAL BATEN ADINA KALKULATZEN

DU BUKAERAKO ELEMENTUEN KOPURUAN OINARRITUZ

GEOKRONOLOGIA GEOKRONOLOGIA ERLATIBOEN PRINTZIPIOAKERLATIBOEN PRINTZIPIOAK

• GERUZEN GAINJARTZEAARRO SEDIMENTARIOETAN SEDIMENTU GERUZAK horizontalki METATZEN DIRA ETA BERRIENAK ZAHARRENAK ESTALTZEN DITUZTEN.

• PROZESU GEOLOGIKOEN GAINJARTZEATOLESDURAK, FAILAK EDO INTRUSIO MAGMATIKOAK ERAGITEN DITUZTEN MATERIALAK BAINO PROZESU BERRIAGOAK DIRA

EOKRONOLOGIA EOKRONOLOGIA ERLATIBOEN PRINTZIPIOAKERLATIBOEN PRINTZIPIOAK

• KORRELAZIO-PRINTZIPIOAK– FOSIL BATZUK AROAK EZBERDINTZEKO

BALIOGARRIAK DIRA.– GERUZA EZBERDINETAN AGERTUZ GERO

GERUZA HORIEK GARAIKIDEAK DIREN SEINALE

ESTRATIGRAFIAESTRATIGRAFIA

• GERUZAK AZTERTZEN DITU (JATORRIA, ADINA ETA ABAR)

• GEOKRONOLOGIAREN PRINTZIPIOAK ERABILTZEN DITU ERLAZIONATZEKO

TAFONOMIATAFONOMIA

• FOSILAK AZTERTZEN DITU.

• HONDARRA SORTU ZENETIK FOSIL BIHURTU ARTE ZER PROZESU GERTATU ZIREN JAKITEKO

FOSILAKFOSILAK

• FOSILA – IZAKI BIZIDUN BATEN ARRASTROA EDO

HAREN JARDUERAREN ARRASTROA, HARRIAN FINKATUTA.

• FOSILIZAZIOA– MINERALIZAZIO PROZESU BAT DA NON

SEDIMENTUA HARRI SEDIMENTARIO BIHURTZEN DEN, fase jakin batzuk gertatzen dira

FOSILIZAZIOAREN FASEAKFOSILIZAZIOAREN FASEAK• Gorputzaren alde bigunak deskonposatzen

dira.

• Zuloak eta hezurrak sedimentuz betetzen dira eta sedimentuak gogortzen dira zementua bezala

• Hondarretatik filtratzen den urak, mineralak disolbatuta eramaten ditu. Mineral hauek, hezurretan bai eta oskoletan ere sartzen dira mineralizazio prozesua eginez poliki- poliki.http://www.youtube.com/watch?v=lWR3rsgoitU&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=gaW7A9vyC30

DENBORA GEOLOGIKOAREN ESKALA • Gure planetaren urteak (4500 milioi urteak)

denbora-tarte txikiagotan banatu dira HARRIAK AZTERTUZ.

• Tarte edo aro horiek sortu dira hurrengo irizpideak kontutan hartuz:– Azterketa geokimikoa: Harrien mineralak aztertzea

Nola? mineralak oxidatuta dauden ala ez aztertu jakiteko atmosfera nolakoa zen, espazioko elementurik duten ala ez,…

– Azterketa biologikoa: Fosilak aztertzea.– Azterketa estratigrafikoa: Harri sedimentarioen

estratuak aztertzea, diskordantziak bilatzen (geruzak metatzen dira baina ez aurreko geruzekiko paraleloan) Ikusi flash adibideak.

BIOESTRATIGRAFIA

• GEOLOGIAREN ATAL BAT DA

• FOSILAK ERABILIZ, DENBORA GEOLOGIKOA ZATITU NAHI DUEN ZATIA DA.

LITOESTRATIGRAFIA

• UNITATE GEOLOGIKOAK DESKRIBATZEA ETA NOLA SORTU ZIREN ZEHAZTEA NAHI DUEN GEOLOGIAREN ATALA DA

• HARRIAK AZTERTUZ, GERUZA MULTZOAK ERLAZIONATZEN DITU, HIGADURA EDO TEKTONIKAREN ERAGINEZ ZATITUTA GERATU ZIREN UNITATEAK BERRIRO ERAIKIZ.

• EGITURA GEOLOGIKOAK: BERRERAIKI DIREN UNITATEEI EMATEN ZAIEN IZENA DA

LURRAREN HISTORIOA Lurraren historioa horrela banatu da:

4 EON DAUDE GUZTIRA (hadikoa, arkeroziokoa, proterozoikoa eta fanerozoikoa). Eon bakoitza eratan banatu da. Era bakoitza periodotan. Periodo bakoitza arotan eta aro bakoitza zonatan.

• EON – ERA

• PERIODOA– ARO

• ZONA

EON• Supereona KANBRIKOAURREA (3 EON

BILTZEN DITU)

– HADIKOA (zaharrena)– ARKEROZOIKOA– PROTEROZOIKOA

• FANEROZOIKOA (azken EONA DA baita ere laburrena)– 3 eratan banatuta dago

• Paleozoikoa• Mesozoikoa• Zenozoikoa

LANA• TALDEKA BILDUTA (4 LAGUN)• AZTERTU

– KANBRIKOAURREKOAREN HIRU EONAK– ERA PALEOZOIKOA– ERA MESOZOIKOA– ERA CENOZOIKOA

• Garai bakoitzeko honako informazio hau bilduz– Zenbat urte iraun, Barnean hartzen dituen eon, era

eta periodoak. Azaldu nolakoak ziren klimak, atmosfera, kontinenteak, gertaera geologikoak, fosilak, eboluzio biologikoak… eta abarreko datuak…

• Informazio horrekin diaporama bat egin museo batean erakusteko denon aurrean aurkeztu