Post on 29-Jun-2015
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Hispaniako Kristau-erresumak7
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Gaiaren mapa
KRISTAU ERRESUMA HISPANIKOAK
Erresuma kristauen osaketa(VII-X mendeak)
XI-XV mendeak
Kultura ondasuna
ASTURLEONDAR ERRESUMA
PIRINIOETAKO KONDERRIAK
KRISTAU- ERRESUMEN
HEDAPENA
GAZTELAKO KOROA
ARAGOIKO KOROA
AURRE ERROMANIKOA
ERROMANIKOA
DONE JAKUE BIDEA
GOTIKOA
MUDEJARRA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
1 - Kristauen erresistentziaguneak
• Musulmandarrek ez zituzten Iberiar penintsulako iparraldeko lurrak konkistatu.• Bertan musulmandarrengandik ihesi zihoazen bisigodo askok babesa bilatu zuten.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Musulmandarrek oso arin konkistatu zuten ia penintsula osoa BAINA ez zituzten penintsulako iparraldeko lurrak konkistatu.
Bertan musulmandarrengandik ihesi zihoazen bisigodo askok babesa bilatu zuten.
1 - Kristauen erresistentziaguneak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
1 - Kristauen erresistentziaguneak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
1 - Kristauen erresistentziaguneak
Denborak aurrera egin ahala lurralde horietan gune politikoak osatzen joan ziren:
• Asturleondar Erresuma • Nafarroako Erresuma • Aragoiko Erresuma• Kataluniako Konderriak• Gaztelako Erresuma
800. urtea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
2 - Asturleondar Erresumaren eraketa
Asturiaseko erresuma VIII. mendean sortu zen. 718an on Pelaio errege izendatu zuten. 722an musulmandarren aurka borrokatu zen Covadongako borrokan 722an.
800 urtearen inguruan, Asturiaseko erresuma Galiziatik Arabara zabaltzen zen. Hasieran, gortea Oviedon ezarri zen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
2 - Testua: Kobadongako borroka
Nola gertatu zen Kobadongako borroka?
Musulmanen konkista baino urte batzuk geroago, 722 urte inguruan, lehengo kristau esparrua sortu zen. On Pelaiok , Asturiasen bizi zen errefuxiatua, ez zuen menderatua izan nahi eta islamdar ejertzito baten aurka borrokatu zen. Auseva mendiko magalean garaitu zituen, Covadongako borrokan. Borrokaren ostean, On Pelaio subirano moduan aritu zen gobernuan, 737an hil zen arte.
«Urte haietan Pelaio izeneko asto basati bat altxatu zen. Musulman tropek eraso egin zioten haren soldaduak gosez hil eta kobazulo batean, gosearen gosez, hogeita hamar soldadu eta hamar emakume baino gelditu ez ziren arte. Ondoren, musulmanek borroka utzi zuten esanez: “ Hogeita hamar asto basati, zer min egin diezagukete? ». (Egokitua)
Zein da borrokaren bi bertsioen artean benetakoa?
ANTERIORAURREKOAANTERIORAURREKOA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
X. mendean, erresuma Dueroraino zabaldua zegoen. Hori zela eta, Leon izendatu zuten hiriburu.
951n Fernan Gonzalez konde gaztelarra independienteki agintzen hasi zen nahiz eta Leongo Leongo errege-erreginen basailu izaten jarraitu. Geroago, Gaztela erresuma bihurtu zen.
3 – Gaztelaren sorrera
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
4 – Hispaniako Markatik Pirineoetako erresuma eta konderrietara
Marka Hispanikoa
Pirinioetako lurralde kristauak X. mendearen amaieran
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
4 – Hispaniako Markatik Pirineoetako erresuma eta konderrietara
• VIII. mendean Pirinioetako lurraldea inperio karolingioaren parte zen: Marka Hispanikoa zen.
• IX. mendean inperio karolingioa banandu zen eta ondorioak ekarri zituen: Nafarroa, Aragoi, Katalunian
N
AK Marka Hispanikoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Eneko Aritzak Iruñerriko erresuma sortu zuen, gero Nafarroako erresuma deitu zutena. Erresumaren une gorena Antso III.aren erregetzarena izan zen (1000-1035).
5 - Nafarroako Erresumaren sorrera
Eneko Aritza
Antso III.aren garaiko hedadura
1000 - 1035
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Nafarroak baino geroago, Aznar Galindo kondearen familiak Aragoiko Konderriko independentzia lortu zuen.
922. urtean, Aragoi Nafarroako errege-erreginen aginpean geratu zen. 1035an, Antso III. hil zenean, independentzia lortu zuen.
5 - Aragoiko konterriak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• 874an, Wifredo Bilodunak Kataluniako konderriak elkartu zituen eta autonomiarekin agindu zuen bertan.
5 - Kataluniako konterriak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
5 - Kristau-erresumen antolaketa
Errege-erreginek aginpide gorena zuten
Gortea ibiltaria zen; kontseilariak errege-erreginak zeuden lekura joaten ziren.
Gotorleku-sare bat eraiki zuten.
Buruzagi militarrak ospe handia lortu zuten.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
5 - Kristau-erresumen antolaketa
Ez zegoen armada iraunkorrik.
Gerrariak basailutzaren bidez jartzen ziren errege-erreginen aginduetara.
Eta zure ausardiagatik eta arabiarrak menperatzen lagundu didazulako, BUDARONgo feudoa ematen dizut, gaztelu bat
eraikitzeko eta zeuretzeko basailuak eta zerbitzuak antolatzeko baimena
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Konkistatutako lurraldeak nekazari askeek jendeztatzen zituzten, lurraldeen jabetzarekin.
Nekazari atzeratua eta ekoizpen gutxikoa.
Merkataritza ia desagertu egin zen.
5 - Kristau-erresumen antolaketa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Berpopulatzearen ondasuna lurraldean: herri eta lur komunitatea Burgosen
Berpopulatzearen ondasuna lurraldean: latifundioa Kordoban
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
6 - Kristau-erresumen hedapena
XIII. mendean, kristau erresumak Guadalquivir, Levante eta Balearretako erresumetara zabaldu ziren.
Azkenik 1492ean, Errege Katolikoek Granada konkistatzen dute.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Konkistaren ondoriozko gizarte berria Kristauak musulmandarrei lurrak konkistatu ondoren, populazio gehiena lurraldean
gelditzen zen; agintariak aldatzen ziren. Gizartean aniztasuna handitu zen.
Kristauen lurraldeetan geratu ziren musulmandarrak: Mudejarrak Kristauek okupatuturiko lurraldeetan kristau bihurturiko musulmandar ohiak:
Moriskoak
Agintaritza kristaua
Agintaritza musulmandarra
Islam erlijioa mantendu zuten mudejarrak
Kristau bihurtu ziren musulmanak
moriskoak
Kristau izaten jarraitu zuten mozarabiarrak
Islam erlijioa hartu zuten muladiak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
kristauak
musulmandarrak=
mudejarrak
judutarrak
• Ez ziren integratu.
• Bereizitako auzoetan bizi ziren.
• Talde bakoitzak bere tradizioei eusten zien.
• Ez ziren familia mixtoak sortzen.
• Errege-erreginek kulturak errespetatzeko hitza eman zuten baina denboraz egoerak okerrera egin zuen.
Konkistaren ondoriozko gizarte berria
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
800 urte jo ta ke !!!
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Iberiar penintsula 1200 urtean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
8 - Gaztelako Koroa
1230ean Gaztela eta Leon behin betiko elkartu ziren eta Gaztelako Koroa osatu zen.
Gaztelako Koroa penintsulako erresuma boteretsuena zen.
1230
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
8 - Gaztelako Koroa
Lurralde guztietan erakunde berak eta lege berak zeuden. Erregeak botere handia zeukan eta gorteek ezin zuten agindu.
Ekonomiaren oinarria nekazaritza eta abeltzaintza ziren, ardi merinoena (Mesta) batez ere. Artisautza eta merkataritza asko garatu ziren.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Gaztelako instituzioak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
8 - Gaztelako Koroa
• Gaztelan estilo erromanikoaren eta gotikoaren adibide asko daude.
Burgosko katedrala
San Miguel Eliza
San Esteban de Gormaz - Soria
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
8 - Gaztelako Koroa
Motako Gaztelua
Zamorako katedralaSoriako Santo Domingo
Duratoneko Andra Maria
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
9 - Aragoiko Koroa
XII. mendean sortu zen.
Penintsulan Gaztelan baino gutxiago hedatu zen, baina Mediterraneotik zehar zabaldu zen.
Kataluniako konderriak eta Aragoiko, Valentziako eta Mallorkako erresumek osatzen zuten. Lurralde bakoitzak bere instituzioak eta ohiturak mantendu zituen.
Herritar gehienak nekazaritzatik bizi ziren. Merkataritza asko garatu zen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
9 - Aragoiko Koroa
Erregeak ez zeukan Gaztelakoak besteko indarrik eta Gorteen onespena behar izaten zuen askotan.
Aragoiko Koroan erromanikoaren eta gotikoaren adibide interesgarriak daude.
Sta Maria del Mar
Barzelona
Taüllelo San Klemente
Valentziako lonja
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
9 - Aragoiko Koroa - Bartzelonako portuko ontziolen irudiaMastaren prestaketa ontzi batean jartzeko
Ontzi baten atoia
Ontziolak
Ontziaren gila eraikitzen
Ontziaren egitura eraikitzen
Garabia
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
9 - Pirinioetako lurralde kristauak X. mendearen amaieran
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
9 - Aragoiko instituzioak
ERREGEA
Aragoiko Aldundia
Kataluniako Generalitatea
ValentziakoGeneralitatea
VALENTZIAKO
GORTEAK KATALUNIAKO
GORTEAK
ARAGOIKO
GORTEAK
Ogasuna
• Aldundiek eta Generalitateek kontrolatzen zuten
• Ez zuen gobernuaren betebeharrik
• Kontseilu bana erresuma bakoitzean
Errege-kontseilua
• Erregearen boterea erresuma bakoitzeko instituzioek mugatzen zuten
Justizia instituzioak
• Erregeak gobernuan egindako lana berretsi behar zuten• Erregeak eskatutako zergak onartu behar zituzten • Zergen xedea kudeatu behar zuten
• Gobernua kontrolatu behar zituzten gorteak bilduta ez zeuden bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Aragoiko Koroa: ekonomia
Jarduera nagusiak nekazaritza eta merkataritza ziren.
Mediterraneoan portu garrantzitsuak zituzten: Bartzelona, Valentzia, Palermo,…
Aragoiko merkatariek ordezkaritzak (kontsulatuak) zituzten Europako, Asiako eta Afrikako hainbat hiritan.
Itsasoko kontsulek nabigazioarekin eta merkataritzarekin zerikusia zuten gaiak epaitzen zituzten.
Valentziako Lonja
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Fernando I.a (1035-1065)
Antso II.a(1065-1072)
Alfonso VI.a(1065-1072)
Garcia Sanchez III.a Najerakoa
Antso IV.a Peñalengoa(1054-1076)
Antso Ramirez (1076-1094)
ARAGOI
Ramiro I.a (1035-1063)
Antso Ramirez(1063-1094)
Gonzalo(1035-1044)
Ramiro I.a Aragoikoa (1044-
1063)
NAFARROAGAZTELAETA LEON
Antso III.a Handia (1000-1035)
• Nafarroako erregea• Aragoiko kondea• Sobrarbe-Ribagorzako kondea (1018-1035)•Gaztelako kondearen ezkontidea (1029-1035)
Nafarroako Antso III.a Handiaren ondorengoak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Ordena militarrak
Santiagoren agindua
Alcantararen agindua
Calatravaren agindua
Montesaren agindua
Gurutzadetan bezala Iberiar penintsulan ere sortu ziren.
Fraide gerrariak ziren.
Musulmanen lurraldeak konkistatu eta defendatu behar zituzten.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Donejakue bidearen mapa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Donejakue bideko mugarriak
Santiago
Ponferradako gaztelu tenplarioa
FromistakoSan Martin
San Juan Haitzekoa
Santa Maria Eunatekoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Aintzaren ataria
Aintzaren ataria(Santiagokokatedrala)
1. Santiago Handia
2. Azken judizioa
3. Jeseren zuhaitza
4. Apokalipsiko hogeita lau zahar
5. Apostoleak, patriarkak eta ebanjelistak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Oina Barrualdea
Aintzaren arkupea
Obradoiroren fatxada
Atxabitxien ataria
Aldare nagusia
Zilarren ataria
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Testua: Donejakue bidea (I)
Lorca izeneko leku batetik, ekialdeko aldetik, Salado izeneko ibaia pasatzen da: kontuz bertan edaten duzunarekin, ez ezazu edan ez zuk ezta zure zaldiak ere, errekako ura hilgarria baita!
Done Jakue bide ertzean, eserita bi nafar daude haien labanak zorrozten, laban haiekin ur hartatik edan eta hiltzen ziren erromesen zaldiak larrutu ohi zituzten.
Galdetu genien eta ez ziguten erantzunik eman, gezurra esan eta ura edangarria zela esan ziguten, ondorioz, guk gure zaldiei edaten eman genien, segituan biak hil ziren eta nafarrek bertan larrutu zituzten.
Kalixtinoren kodizea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Testua: Done Jakue bidea (II)
Galiziarren lurra dago gero, Leongo muga pasa eta Irago eta Cebrero mendiak pasa ondoren. Lurralde hostotsua da, errekak eta zelaiak ditu, baratza izugarriak, fruitu onak eta iturri gardenak; baina eskasa hiritan, herrietan eta laboreetarako lurretan. Eskasa da ogian, garian eta ardoan, baina oparoa zekale ogian eta sagardoan, abeltzaintzan eta zalditan, esnean eta eztian, eta itsasoko arrainetan, handietan eta txikietan; urre, zilar, oihal, larru basati eta horrelakoetan aberatsa da, bai eta merkantzia sarrazenoan ere.
Kalixtinoren kodizea
Mundu guztiak hartu behar ditu erromesak errukiz eta errespetuz, aberatsak ala pobreak izan.Bere etxean erromesak hartzen dituen guztiak ez du soilik Santiago apopilo hartuko, Jainkoa bera ere apopilo hartuko du.
Kalixtinoren kodizea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Testua: Donejakue bidea (III)
Immigrazioa Donejakue bidean - Frankoak
Monarkek objektibo politikotzat jo zuten hiri-jardueraren dinamizazioa eta herrien demografiaren garapena. Horretarako, immigrazioari eta artisauen eta merkatarien asentamenduari lagunduko zien legedia ezarri zuten. ...Alderdi ezberdinak jorratzen zituen: merkatariei ordaindu beharrekoak barkatzea edo bideko hiriei eta herriei «foru frankoak» ematea. Horrekin guztiarekin artisautzan eta merkataritzan lanean ari zen jendeari asentamendua erraztu nahi zitzaion erraztasunak eskainiz. Argi dago marko juridiko honen mendean zeudenek hainbat abantaila jakin zituztela eta lege tradizionalen aurrean askatasun gehiago zutela. Legediak arrakasta izan zuen eta horren adierazle izan zen hainbat auzoren garapena, Burgos izenekoak. Auzo horiek ezaugarri bereziak zituzten eskubide propioak izateaz gain, herritarren artisautzarako eta merkataritzarako jarduera hain zuzen ere. Salmenta lekuek islatu zuten hori eta kale-izendegietan saltokien, frankoen edo gaskoien kalea izenarekin gelditu dira, bai eta bertan egin ahal ziren lanekin edo erromesaldian zihoazen eta gaixo jartzen ziren erromesentzat jarritako ospitaleen izenekin ere.
J. L. MARTÍN, «Se hace camino al andar», La aventura de la Historia, 8. zkia. Egokitua
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Narankoko Santa Maria Asturias Lilloko San Miguel
Aurre erromanikoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Garaipenaren gurutzea Covadonga
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Miniatura: Liebanako beatoaren orrialdeak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Loarreko gaztelua, Huesca
Haitzeko San Joanen monasterioa, Huesca
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Toledoko katedrala Leongo katedrala
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Sevillako katedrala
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Sahaguneko San Tirso, Leon San Martin dorrea, Teruel
Mudejar eraikinak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
San Martin dorrea, Teruel
Mudejar eraikinak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
ETA GARAI HARTAN
EUSKAL LURRAK
ZER ?
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• Musulmanak ez ziren kokatu Euskal Herriko iparraldean. Ez zen erakargarria, ez zegoen hiririk ez aberastasunik, orografia menditsua...
11 – Euskal lurraldeak VIII – X bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• Euskal lurraldeak inguruko erresuma boteretsuen artean zeuden: Iruñeko eta Gaztelako erresumen artean.
• XI. mendean euskal lurraldeak Nafarroako Antso III. Nagusiaren menpe zeuden.
11 – Euskal lurraldeak XII - XIII bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• XII eta XIII. mendeen bitartean garai batzuetan Nafarroaren menpe eta beste batzuetan Gaztelaren menpe.
11 – Euskal lurraldeak XII - XIII bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Erresuma bisigodoaren bukaera – Musulmandarren hedapena (VIII)
MUSULMANDAR ETA FRANKOEN ARTEAN711
Musulmandarrak ez ziren euskal lurretan kokatu. Arrazoiak:
Gune menditsua.Lur ez oso emankorrak.Aberastasun iturririk ez.
Erasoaldiak hainbatetan egon ziren arpilatzeko asmotan.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Ekialdean, Iruñerriko erresuma Nafarroakoa bihurtu zen eta Aragoiko erresumarekin izan zituen harreman sendoak XI.mendean.
Nafarroa hainbatetan Aragoiko Koroari lotuta egon zen, eta orduan, krisiak eraginda, euskal lurralde batzuk Gaztelako erresumaren barnean gelditu ziren .
1134an, Nafarroak berriro independentzia lortu zuen baina egungo Bizkaia Gaztelaren mende geratu zen.
Nafarroako erresuma
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Nafarroako erresuma
Nafarroako erresumak itsasorako irteera galdu zuen. 1200ean Araba ia osoa eta Gipuzkoa Gaztelan sartu ziren Gaztelaren kontrako gerra galdu ostean.
Bestalde, ezin izan zuen errekonkistaren bitartez lurraldea zabaldu, Gaztela eta Aragoik inguraturik zutelako.
Nafarroak begiak Frantzian jarri zituen eta erresuma horrekin harremanak indartu zituen.
Iberiar penintsula 1200 urtean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Euskal gizartea landatarra zen, populazioa urria zen gune sakabanatuetan bizi zen.
Jarduera ekonomiko nagusiak abeltzaintza eta nekazaritza ziren baina Bizkaiko eta Gipuzkoako lurrak ez ziren oso egokiak zerealak landatzeko.
Gizarte feudala pixkanaka sortuz joan zen familia boteretsu batzuen inguruan.
Euskal gizartea Goiz Erdi Aroan
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
XII.mendetik aurrera, hainbat hiribildu (hiri) sortu zen euskal lurraldeetan.
Gogoratu, errege-erreginek FORUAK eta HIRI-GUTUNAK ematen zizkieten hiribilduei. Hiri-gutunetan, eskubideak eta betebeharrak, mugak, eskumenak, jabetzak, zergak eta pribilegioak ezartzen ziren.
Hiribildu berriak sortzeko faktore nagusiak hauexek izan ziren:
Faktore estrategikoak edo militarrak (Gasteiz -1181- edo La Guardia -1165-.
Faktore ekonomikoak (Urduña-1229)
Babesteko faktoreak (Markina-1355- edo Elorrio-1356)
Euskal gizartea Berant Erdi Aroan
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Berant/Behe Erdi Aroko hiribildua: Durango
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Markina-Xemein (1355) Lekeitio (1355)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Bilbo (1300)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Gasteiz (1181)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Ekonomia-jarduera nagusiak nekazaritza eta abeltzaintza ziren.
Burdingintzak garrantzia eskuratu zuen, burdin mineral aberatsa eta energi iturri ugariak (basoak eta emari handiko ibaiak) zeudelako. Burdinolak baso eta meategietatik hurbil kokatzen ziren garraio kostuak gutxitzeko.
Merkataritzak ere garapen handia izan zuen XIII.mendetik aurrera. Itsas portuetatik burdina eta Gaztelako artilea garraiatzen zuten Europako iparraldera eta manufakturak inportazen zituzten.
Ekonomiaren susperraldia
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Euskaldunak eta arrantza
Euskal portuak ekonomiaren ardatz bihurtu ziren.
Goiz Erdi Aroan, euskal arrantzaleek kostatik hurbil egiten zuten arrantzan baina, pixkanaka, arrantzalekuak agortzek hasi zirenez, beste leku batzuetan bilatu behar izan zuten.
XIII. eta XIV.mendeetan, Ingalaterrako eta Irlandako kosteetan aritzen ziren; Islandiara ere heldu ziren.
Atlantikoa zeharkatzean, Ameriketara ere heldu ziren, Ternuako kostaldeetara eta Lorentzo Ibaiko estuariora.
Bakailaoa eta balea (Bizkaiko golkoan ohikoa Goiz Erdi Aroan) ziren gehien bat arrantzatzen zutena.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Euskaldunak eta arrantza Balearen arrantzaren garrantzia herrien armarrietan
Zarautz
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Bost erresumako penintsula
XIV. mendeko europear erresumak