Post on 23-Jun-2020
Eusko Jaurlaritzangailu elektronikoak
eta gizarte sareak
erabiltzekogomendioak
SEGURTASUNEZ
Zure pasahitz eta ziurtagiri digitalakera egokian erabiltzen dituzu?
Gizarte sareetansegurtasun etapribatutasunjarraibideak betetzendituzu?
Bidaltzen duzu berezikibabestutako informaziorik
WhatsApp-en edo WiFi publiko baten bidez?
Badakizu geokokapenanoiz eta zergatik
aktibatu behar duzun?
Zure aisialdian,zure segurtasunaz
arduratzen zara?
Zure gailu mugikorrakeguneratu etababesten dituzu?
1
1234!
!
PUBLIC
Baduzu galderahauentzat erantzun
ziurrik?
Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Gutxienez, 8 karaktere
Erabili zenbakiak, hizkiak(letra larriz eta xehez)
eta ikurrak ($, @, &, #, etab.).
Zure pasahitz eta ziurtagiri digitalakera egokian erabiltzen dituzu?
2
Pasahitz seguru bat izateko baldintzak
AEBetako presidenteordetzarako
hautagai izandako batek,pasahitz ahula zuen
yahoo-ko kontu bat erabiltzenomen zuen bere mezu
o�zialetarako, eta ikasle batekkontu hori urratu zuen
(2008ko iraila).
1234!
1A b#%
Zuk bakarrik ezagutzenduzun esaldi bat erabili.
blablablabla Ez erabili 123456, 1q2w3e,
123QWEasd, password, zure izena, beste edozein hizkuntzatan existitzen den hitzik edo zurekin
erlaziona daitezken hitzik(zure maskotaren izena, ondorengoenak, etab.).
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Zure pasahitza nabigatzaileanedo mugikorreko aplikazioetan
sartzen duzun bakoitzean, gordenahi duzun galdetzen dizute. Zuregailua beste norbaitek erabiltzen
badu, erosotasun horrek segurtasuneza eragin dezake.
Kontuz ibili zure pasahitzazurea ez den ordenagailuren
batean sartzerakoan.
3
Pasahitza zuzen erabili:
Erabili ziurtagiri elektronikoak (info.+: www.izenpe.com) edo NAN elektronikoa agiriak sinatzeko edo onarpen segurua eskatzen duten prozeduretarako.
REMEMBER?
!
Zure pasahitz eta ziurtagiri digitalakera egokian erabiltzen dituzu?1234
!
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
4
Erabili Eusko JaurlaritzarenGizarte Sareetako Gida (Irekia)
gizarte sareak egoki erabiltzeareninguruan zalantzak dituzun guztietan.
Gizarte sareetan pribatutasuna ziurtatzeko erarik egokiena dagizarte sareetako orrialde hauetan sartzea (beti egoten dira eguneratuta):
Gizarte sareetan segurtasun etapribatutasun jarraibideak betetzen dituzu?
Segurtasuna eta pribatutasuna gizarte sareetan
Facebook Twitter LinkedIn
Google Plus
Aholkulari famatubatek bere alabari joko baten
bidez erakutsi zion zein garrantzitsuaden pribatutasuna egoki kon�guratuaizatea: bere ”laguna” izan gabe, berak
aurkitzea nahi izango ez zukeeninformazio pertsonala eskuratu
zuen (2013ko urtarrila).
!
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
5
Gida azkarra (Irekia)
Zure kontuaren inguruko aholkuak
Segurtasuna eta pribatutasuna Facebook-en
Bideotutorialak (DBEB)
Kon�gurazioaBabesa Lagunak bilatzea etairadokizunen funtzioaErabiltzaileak blokeatzea Bilaketa motorrenemaitzetan agertzeaAplikazioekin partekatutako informazioa
Pribatutasun aukerak I
Aplikazio bati baja ematea
Zerrendak sortu eta kudeatzea Pribatutasun aukerak II
Kontrolatu “timeline” berria
! Gizarte sareetan segurtasun etapribatutasun jarraibideak betetzen dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
6
Segurtasuna eta pribatutasuna Twitter-en
Gida azkarra (Irekia)
Zure kontuaren inguruko aholkuak Bideotutorialak (DBEB)
Kon�gurazioa Babesa Txioak ezabatzeaKontua ezabatzeaSPAMaren berri ematea
Pribatutasun ohar orokorrak
Geokokapenaren arazoakPribatutasun aukerak
! Gizarte sareetan segurtasun etapribatutasun jarraibideak betetzen dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Segurtasuna eta pribatutasuna LinkedIn-en
Kon�gurazioa
Zure kontuaren inguruko aholkuak
Laguntza Segurtasun zentroa Babestu zure nortasunaBabestu zure kontua Babestu zure pribatutasuna
7
! Gizarte sareetan segurtasun etapribatutasun jarraibideak betetzen dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
8
Segurtasuna eta pribatutasuna Google Plus-en
Gida azkarra (Irekia)
Zure kontuaren inguruko aholkuak
Kon�gurazioa Zure kontuaren pribatutasuna Segurtasuna Besteek zure pro�larekin eragitea
! Gizarte sareetan segurtasun etapribatutasun jarraibideak betetzen dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
9
Erabili beti SIM txartelaren PINagailu mugikorretan, eta,
badaezpada, aldatu aldizka.
Aktibatu blokeo automatikoarenaukera (Adib.: hatzamarrarekin
aktibatu beharreko patroia/PINa/Pasahitza/blokeo biometrikoa).
ZZZ
Erabiltzen ez duzunean,itzali pantaila: blokeatu
gailu mugikorra. Segurtasunaareagotzeaz gain, bateria
aurreztuko duzu.
Lana bukatutakoan,itzali gailu mugikorra.
Etenaldietan, hasi eta itxi saioa.
ZZZ!
Kodetu berezikibabestutako datuak.
Egoki kon�guratu haririkgabeko konexioak,erabiltzen direnean
bakarrik egon daitezen aktibatuta.
Ez partekatu hirugarrenekinzure informazio pertsonala,
ez argitaratu eta ez bidaliposta elektronikoz edo
berehalako mezularitza bidez.
Zure gailu mugikorrak eguneratueta babesten dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Eguneratuta eduki programa,aplikazio eta sistema eragileak.
Horiek eguneratzeko mezuakjaso ohi ditugu (baieztapena
eskatzen dute).
Adi ibili gizarte sareetanargitaraturiko edo masiboki
bidalitako mezuen estekekin edo�txategi erantsiekin, SPAMa
edo malwarea izan baitezakete.
Erabili segurtasun programak:antibirusak, etab. (beti
hornitzaile �dagarrienak).
Egin segurtasun kopiakaldizka, prozesu hori
automatikoki burutzekoera asko dago.
Eusko Jaurlaritzaren terminalbati baja ematen zaionean,
telefono-operadoreak informazioguztia ezabatzen du, eta ez
dago berreskuratzeko modurik.
10
Gorde zure gailu mugikorrarenIMEI zenbakia, gailua galtzen
baduzu eskura izateko (markatu *#06#).
Zure gailu mugikorrak eguneratueta babesten dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Ez instalatu jatorriezezagunetako aplikaziorik(soilik jatorri o�zialetakoak,
adib.: Apple Store, Google Play...).
Kontuz ibili ezezagunengandikjasotako SMS, mezu elektroniko
eta estekekin.
Errespetatu terminalarenbermea. Ez desblokeatu.
11
!
Gailu mugikorretan aplikazioakinstalatzean, maiz, datu pribatuak
atzitzeko baimena ematen dugu;egitekotan, ziurtatu badakizula
zertarako baimena ematen ari zaren.
!
Automatikoki eguneratuinstalatuta dituzun aplikazioak.
Automatikoki eguneratusistema eragilea (Android, iOS...)
azken bertsioarekin.
Zure gailu mugikorrak eguneratueta babesten dituzu?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Ez bidali inoiz bereziki babestutako informaziorik
WiFi publikoen bidez.
Eusko Jaurlaritzako langileentelefono mugikorrek SIM txartelak
eskainitako garraio-zerbitzuak erabilikodituzte beti, ezin da telefonoen
kon�gurazioa aldatu.
Kontuan izan informazioaWiFi publikoen bidez transmititzean
igorpena publikoa dela eta,hortaz, ez dela segurua.
Bidaltzen duzu bereziki babestutako informaziorikWhatsApp-en edo WiFi publiko baten bidez?
12
“Seguridad ofensiva”blogeko segurtasun aditubik ariketa praktiko baten
bidez erakutsi dute WhatsAppez dela segurua eta, hortaz,
blindatu beharkolitzatekeela
(2013ko azaroa).
!
!
PUBLIC
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Nortasunaordezkatzea.
Zerbitzuaezeztatzea.
“Phishing” mezuakbidaltzea.
Mezuak masibokibidaltzea.
Erabiltzaileakzerrendatzea.
Pasahitzakerauztea.
Elkarrizketakerauztea.
Gomendatzenda tresna hori lanerako
ez erabiltzea etaadministrazioaren gailu
mugikorretanez instalatzea.
13
!
WhatsApp-en arriskuak
Bidaltzen duzu bereziki babestutako informaziorikWhatsApp-en edo WiFi publiko baten bidez?
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Zure aisialdian, zure segurtasunazarduratzen zara?
Datuak atzitzea pertsonekin
harremanetanjartzen zarenean.
Ziberkriminalek ezzaitzatela engaina.
Malwareabidaltzea.
Nortasunaordezkatzea.
Joko sozialen arriskuak
Segurtasun aholkuak
14
Erantzukizun handiko kargudun baten
mugikorrean instalaturiko jokosozial batek haren twitter pro�lean
automatikoki publizitate mezuakargitaratu zituen, eta horrek
egunkarietan oihartzunhandia izanzuen(2012ko uztaila).
Kontuz erabili zureerabiltzaile kontua: ezeman ezezagunei zure
datu pertsonalak.
! !
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Arretaz irakurri geokokapenekozerbitzuen eta gizarte sareen
pribatutasun baldintzak eta saiatu ulertzen.
Egoki kon�guratu zure kokapena azaltzenduten loturak, eta ahalik eta gehien murriztu
publikoki ematen duzun informazioa.
Kontuz ibili argitaratzen dituzunedo zu etiketatuta azaltzen zaren
argazkiekin eta bideoekin,non zauden jakiteko arrastoak
eman baititzakete.
Orokorrean, ez �datu ezagunakez diren pertsonekin.
Kon�guratu geokokapeneko sare edoaplikazioek sortutako informazioa ikusiahal izango duten erabiltzaileen taldea.
15
Badakizu geokokapena noizeta zergatik aktibatu behar duzun?
!
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Iruzur, nortasun ordezte edo lapurretaren bat jasaten baduzu,
SALATU Ertzaintzan edo Poliziandelituinformatikoak@ertzaintza.net
16
Aldatu, lehenbailehen,mugikorrean instalaturiko
zerbitzuetarako sarbide gakoak.
Aktibatu arakatze etabilaketa aplikazioak.
Zure gailu mugikorra galdu baduzu edo lapurtu badizute
Ezabatu datuak urrunetik(ziur bazaude ez duzula
berreskuratuko).
Jarri harremanetan Erabiltzaileen Arretarako Zerbitzuarekin (EAZ) 400zenbakian edo, barne saretik kanpo deitzen baduzu, +34 945 016 400 zenbakian.
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
Segurtasuneko oinarrizko hamar aholkuak
Ondo aukeratu pasahitzak etaera seguruan erabili.
Adi ibili estekak etaatxikitako �txategiakjasotzen dituzunean.
Zaindu eta bermatuzure pribatutasuna
gizarte sareetan.
Eguneratuta eduki sistemaeragileak eta aplikazioak,
eta babestu segurtasunsoftwarearekin.
Zure gailuak eskainitakozerbitzuen bitartez
konektatu eta ez bidalibereziki babestutako
informaziorik WiFipublikoak erabilita.
Zure beharren araberaaktibatu edo desaktibatu
geokokapena.
Aisialdian, ardurazerabili zure gailu
mugikorra.
17
Ez argitaratu unejakin batean non zaudenjakiteko baliagarria izandaitekeen informaziorik.
Ez bidali inoizbereziki babestutako
informaziorikWhatsApp bidez.
Iruzur, nortasun ordezteedo lapurretaren bat
jasaten baduzu, salatuErtzaintzan edo Polizian.
!
1234!
PUBLIC
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak
18
Oharra: marka bakoitza bere jabearena da: Google, Facebook, LinkedIn, Twitter, WhatsApp, etab.
1go edizioa, 2013ko abendua
Apple Store: Apple (iOS) aplikazioen ataria.
DBEB: Datuak Babesteko Euskal Bulegoa (http://www.avpd.euskadi.net).
Geokokapena: geoerreferentziazioa ere deitua, kokapen geogra�koa automatikoki ezagutzeko balio du, eta objektu batek koordenatu sistema batean duenkokapen zehatza adierazten du.
Google Play: lehen “Android Market” deitzen zen, eta Android sistema eragilea duten gailu mugikorretarako “software” produktuen online denda da.
IMEI: “International Mobile Equipment Identity”, Gailu Mugikorraren Nazioarteko Nortasunaren ingelesezko sigla. Sarera konektatzen den gailu mugikor�sikoa okerrik gabe identi�katzeko kodea da, eta lapurreta kasuetan hura blokeatzeko aukera ematen du.
Irekia: Euskadiko gobernu irekiaren ataria (www.irekia.euskadi.net).
Phishing: ingelesezko “�shing” hitzetik (arrantza). Erabiltzaileen informazio sekretua lortzeko, amuak erabiliz “arrantzatzean” datza. “Password harvesting�shing” hitzen laburdura dela ere esan da (gakoak jasoeta arrantzatzea).
PIN: “Personal Identi�cation Number”en sigla (Identi�kazio Zenbaki Pertsonala ingelesez). Orokorrean, 4 digitu izaten ditu, eta gailu mugikorra erabili etablokeatzeko aukera ematen du.
Sare geosozialak: sarea osatzen duten kideei elkarri eragiteko aukera ematen dieten eta kokalekua oinarri hartzen duten sare sozialak.
SIM: tamaina txikiko “txip” adimendun desmuntagarria da eta zerbitzuaren harpidedunak sarean identi�katzeko darabilen informazio osoa gordetzen du,aukera emanez linea terminal batetik bestera aldatzeko, txartela aldatze hutsarekin.
WiFi: uhin bidez eta haririk gabe komunikatzeko teknologia da. IEEE 802.11 estandarrean oinarritzen da, eta Internetera haririk gabe konektatzeko erabiltzen da.
Terminoen glosarioa
Aurkibidera itzuli Eusko Jaurlaritzan gailu elektronikoak eta gizarte sareak SEGURTASUNEZ erabiltzeko gomendioak