Post on 01-Mar-2016
description
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 1/47
ESTONO
YEUN
LIBROMARÇO – JUNYO 2015
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 2/47
2
HAIKUS
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 3/47
3
Ricuerdo. Suénio.
Dende l’augua. Ta l’augua.
Mar. Rio. Pluya.
[publicato lo 12 de junyo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 4/47
4
Puro renaixco.
Esta pluya de junyo
lava o ricuerdo.
[publicato lo 10 de junyo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 5/47
5
Torna l'aloda.
Viene, bailemos juntos.
No existe o tiempo
[publicato lo 15 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 6/47
6
Ya viello, torno.
Una envista d’auséncias
teix a jonçana.
[publicato l’11 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 7/47
7
Nos femos viellos.
Se repite o ricuerdo
ya sin nusatros.
[publicato lo 7 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 8/47
8
pasa o refleixo
o rio nos olbida
torna o siléncio
[publicato lo 7 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 9/47
9
Tarde d’auséncias.
S’atura o tiempo, calla,
se fa memória…
[publicato lo 6 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 10/47
10
A tuya voz
(ahiere-hue-manyana)
anula o tiempo
[publicato l’1 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 11/47
11
que esboten flors,
paixarelas, cancions
en toz os lábios
[publicato l’1 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 12/47
12
VERSION A
Torna l'ahiere.
Esta tarde de março
te quiero encara.
[publicato lo 30 de março de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 13/47
13
VERSION B
Me quiers encara:
esta tarde de março
torna l'ahiere
[publicato lo 30 de março de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 14/47
14
Dica esta plaja,
canso, inrematato,
torna o mar siempre
[publicato lo 30 de março de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 15/47
15
NO HAIKUS
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 16/47
16
Ye viernes e viageo en tren.
Per un momento torno
t’a mia infáncia, os pocos
viages que alavez févanos,
o juguete que nunca no tenié,
plegar con muito tiempo en a estacion
fierro, fumo, carbon,
a prisa de mair, toz os niervos,
asperar impacient en a estacion,
branquil enta atro mundo,
asperança e promesa,
l’accion, o movimiento,
pegar a cara en a finestra,
veyer-lo tot, veyer-lo
nuevo, efimero, libre,
almirar-lo tot, siempre,
a commocion d’o tiempo,
que no remate a via,
que no remate o viage,
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 17/47
17
que no siga hue viernes,
que no siga yo un viello
que viagea entaçaga.
Que no remate a vida.
[Publicato lo 28 de março de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 18/47
18
Ye de nueis. En o tren aduermen
os atros pasagers e yo,
amoniquet, sin luz quasi,
embacilato leigo un libro
sobre mullers sin suerte,
sobre un país sin suerte:
Aliide e Zara, Ingel e Linda; Estónia…
E leigo embacilato
e remato a novela.
Pienso en o títol: Puhdistus …
cómo diria Puhdistus en aragonés?
Lo sabria decir en espanyol,
en inglés, en francés, en catalan,
en italiano… pero,
porgadura?, porgau?
qué parola faria servir en aragonés?
Ixe idioma sin suerte.
[Publicato lo 29 de março de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 19/47
19
Me dicen Marie Smith Jones, pero yo me digo Udach' Kuqax*a'a'ch; Un-sonito-que-grita-a-la-gent-dende-luen, ixo ye o que o mio nombre significa.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Naixié o 14 de mayo de 1914, en Cordova,Alaska. Moriré o 21 de ginero de 2011, en Anchorage, Alaska. Soi a zaguerUnalakmiut no mescliça. Unalakmiut ye o nombre d’a mia nacion, encara quevusatros, encara que toz, nos digaz eyak.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Dende que a mia germana morió, soi a zaguercharradora nativa d’eyak. O eyak sera a primer lengua nativa d’Alaska ques’amorte. Atras 19 lo seguiran. Ixo dicen os expertos.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Quan yera nina, no nos dixavan charrar anuestra lengua en a escuela, “ixe parlage de béstias” decivan. Asinas se iva
morindo. Poquet a poquet, coraçon a coraçon. Manimenos, bels hombresblancos venivan con magnetofonos e nos fevan charrar pa gravar-nos. Metenevan farta e no les feva mica caso, a verdat. Pero dimpués, muito dimpués,a mia germana morió, como hevan muerto mis pairs e toz os mios, e aszagueras quince anyadas d’a mia vida ya no me quedó con qui charrar-lo, oeyak. E qualcosa se dispertó en l’almeta mia.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Mi pair yera pescataire. Pescataire tamien fuel’hombre mio. Yera blanco. William F. Smith, asinas le decivan. Nos casemos o5 de mayo de 1948. Teniemos nueu fillos, seis me sobrevivion. Nunca no les
charré en eyak e nunca no l’aprendion. Asinas yeran as cosas alavez: “ixe
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 20/47
20
parlage de béstias…”.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Naixié o 14 de mayo de 1914, en Cordova,Alaska. He charrato en as Nacions Unitas. Bi he charrato d’a muerte d’a mia
lengua, d’a fin d’as nuestra selvas. “Lis” le digo a o guallardo árbol conico,“Ge.c” le digo a l’aspra radiz suya. He charrato en as Nacions Unitas. Dosvegatas. Este idioma que solo que en o mio coraçon traqueteya. Tamien hecharrato con Dios, e con yo mesma, toz os dias. Este idioma que solo que en omio coraçon s’esmorteix.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Moriré o 21 de ginero de 2011, en Anchorage,Alaska. Moriré en esta mesma casa dende an que veigo o “lis” de fuellasverdas, o “ts’AxeeL” de negras alas. E me’n foi a rialleta, trista, perque, agora,solo que yo sé que a parola “Kultah” nombra la fuella e tamien l’ala. Solo que
yo sé, pienso trista, que os árbols caducifólios e os paixaros comparten amesma vida organica. Igual como que solo que yo ricuerdo lo viello tabú quedemanda mantener deseparatos a peixes e animals e vieda cusir escama depeix e pelleta d’animal en o mesmo gambeto.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. De buen implaz he dixato que Michael E. Krauss,que veniva d’a Universidat d’Alaska, en Fairbanks, me gravase cantando echarrando. Horas e horas de ricuerdos e olbidos. De buen implaz. Como tamiense dixon gravar Lena Saska Nacktan e Anna Nelson Harry. E agora tenemosun diccionário con més de 10.000 vocables. E una gramatica. E progectos que
ya fan garras. E Barbara Sappah, una d’as mias nietas, se’n ha feito cargo
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 21/47
21
d’uno. Pa que o mundo no remate encara. Pa que yo me diga Udach'Kuqax*a'a'ch; Un-sonito-que-grita-a-la-gent-dende-luen, ixo ye que o mionombre significa.
[Publicato lo 3 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 22/47
22
De pescata con os nietos. Feliz de veyer-los felices. Acordar-me d'a miainfáncia, quan tota situacion yera una aventura, quan tota situacion yera unasorpresa.
De pescata con os nietos. Jugar con as piedras, con os palos, fer una casetaentre os árbols... Nobles salvages antes de que a civilizacion nos emporquie.
De pescata con os nietos. Exploradors d'un território sin costumbres, cavallersd'un reino per dragons e bruxons menaçato.
De pescata con os nietos. Feliz de veyer-los felices. E tamien ixe chiquetegoïsmo de querer dixar sinyal en a suya memória, bayo en os suyos suénios.
[Publicato lo 4 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 23/47
23
A MI FILLA (1)
Te veigo, encara hue, como alavez,
como siempre. Con ixa mirada esmaliciada,
como d’animal engalçato,
que t’enfosca la cara e que t’aluenya.
Como si o mundo, siempre, encara,
t’enrestise e negase e fese mal.
E aspero, con pacéncia,
tot o tiempo que calga,
ixe momento en que t’espiguardes
e a dulçura d’a tuya risiqueta,
dandalosa en primeras,
bogal dimpuesas,
amuestre quí yes tu. En veras.
Ixa nina que fues,
esta muller que yes,
que me roça la man
e o pelo m’afalaga
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 24/47
24
e me dice a bonico:
te quiero muito, papa.
Encara hue. Como alavez.
Como siempre. Mi filla de l’alma.
[Publicato lo 8 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 25/47
25
Ir-me-ne t'o mont con os nietos. Fer-ie o javalin. Redir, jugar, minjar ensalada ecarne asata, jugar, cansar-se, jugar, escamallar-se, jugar, redir...
Bi ha dias que uno repetiria de contino.
Bi ha dias que son o paraïso.
[Publicato l’11 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 26/47
26
Engalçato, talment
barrenato, m’amago, m’atrinchero
armato con bels quantos repertórios
lexicos incompletos,
chiquez vocabulários de l’olbido,
e disparo parolas d’asperança,
disparos d’amor charro,
cuentra l’auséncia, cuentra o siléncio.
Furnito con silabas
de resisténcia, os lábios
me’n pleno de vocables
que as línias enemigas crucen
dica una boca que los torne besos.
[Publicato lo 23 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 27/47
27
Torno. Torno t’a casa
an que t’amé. Ye atra agora
a suya luz, e atras son agora
as cosas que perfila de maitino
o suyo tacto etério.
Manimenos, encara ye posible
debuixar-te en os racons,
ixolomar o bayo que tresminan
os mirallos muertos sin mercúrio,
ascuitar as parolas que resonan
en as parez crebaçatas d’a falsa;
pero solo un momento,
tasament un segundo
d’infinita auséncia
que s’acofla pa cútio en a memória
que a o coraçon pervive.
Dimpués callas, te’n vas de nuevas
dixando-me un desierto
que no cruça l’olbido.
[Publicato lo 25 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 28/47
28
Hue no toca facebook. Hue toca o mundo real. Vienen os nietos a minjar tacasa. Toz os quatre. Me dixaran o piso feito una corraleta e o coraçon sisantaanyos més joven. Fer-se viello pa poder tornar a estar un nino. Asinas ye a
vida. Hue no toca facebook. Hue toca o mundo real.
[Publicato lo 26 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 29/47
29
Canso.Escamallato.Contento.
Esto ye a vida,pienso.Cansar-se.Escamallar-se.Fer-se contento.Tamien en bi ha de penas.Prou que sí.A saber-las.Pero ixas no las decides,
te se’n vienen solas.T’enristen.T’emburçan.T’estricallan.Per ixo, agora,ye menister cansar-se,escamallar-se,fer-se contento.Ye menisteragora, con anglúcia,
en plenar-se de canseras,
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 30/47
30
d’escamallos,de goyosYe menister agora,a tota hora,arreplegar-se de vida.E, con anglúcia,compartir-la.
[Publicato lo 26 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 31/47
31
ixas horas d’a tarde
de luz tan imprecisa
como beroya trayen
dica nusatros voces
d’atros mundos imagens
de dias siempre vivos
ye o preu que cal pagar
aquels d’os nuestros que se’n fuen
encara inrematatos aspros
dellá de l’horiçont
como una dubda tornan siempre
imprecisos beroyos de tardada
quan a luz ye espácio ye tiempo
e ya no somos fuemos u seremos
que una voz aspra que una dubda d’otri
[Publicato lo 28 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 32/47
32
Te fallan as parolas.
Per cada dia més a sovent
te quedas uns segundos
quieto, como sin d’aire, tresbatito,
sin poder trobar o nombre d’as cosas,
o ricuerdo d’as gents que te saludan.
Quiers sacar-le importáncia,
chiquez olbidos de chiquetas cosas,
pero sabes, pero sientes, que ye
una premonicion d’a muerte.
U de qualcosa mesmo pior.
E te’n rides, encara que tiens miedo.
Te’n rides perque tiens miedo
d’a muerte, d’a locura.
Més que més d’a locura,
no pepiar, per favor, no pepiar nunca.
E miras de meter remédio.
Leyer. Escrivir. Ir ta museus.
T’o cine. T’o teatro.
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 33/47
33
Ta conciertos. Sentir mosica.
Amar. Més que més, amar.
Encara que siga con miedo.
Amar muito. Amar siempre. Amar
pa soportar o miedo.
[Publicato lo 30 d’abril de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 34/47
34
Ent’a part d’o verano torna
o ricuerdo d’o rio.
Astivant, a l’alcance
d’a tuya man, bi ye. Límpio
como a luz que este quarto invade agora.
E te ficas de nuevas
en as auguas d’a tuya joventut.
E n’a plaja secreta
te gitas de memória. Encara.
Como alavez. E callas,
como alavez callavas.
Solo fas promenage
a o suyo canto, nina
de cabellos d’oro, de uellos
de cielo. No t’atrives
ni a roçar-la sisquiera
con a tuya parola folanga.
No t’atrives sisquiera
a desfer ixa mágia
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 35/47
35
que desafida e vence o tiempo
e torna, e te’n torna,
t’o ricuerdo d’o rio.
[Publicato lo 6 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 36/47
36
quan yera nino sabeva muitas cosas
sabeva per eixemplo
que en bi ha de païses
plens
d’onsos polars
blancos como a nieu
perque minjavan
estrelas os dias de fiesta
sabeva que crocanti
ye una parola magica
e que si la deciva amoniquet
me tornava
o millor trapecista d’o mundo
sabeva tamien
que en bi ha de puents
que no unen puestos
sino momentos
e que podeva cruçar-los
quan quereva dar-le un beso a mama
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 37/47
37
sabeva muitas cosas
que olbidé
poquet a poquet
demasiato apriseta
cosas
que miro hue de ricordar
pa contar-les-ne
a os fillos
d’os mios fillos
e poder cruçar
agora
de trapécio en trapécio
o puent que me leve
t’o país d’os onsos
d’estrela de nieu
e dar-les un beso
de dia de fiesta
[Publicato lo 10 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 38/47
38
Pienso en a muerte.
Encara, per agora,
en muertes d’otri.
A muerte d’Arquimedes,
minjato per es cans
en Macedónia.
A muerte de Li Bai,
afogato en as auguas
d’o rio Yangtzé
mientres mirava,
capino, d’abraçar
o refleixo d’a luna
A muerte d’Anton Chéjov
en Badenweiler
que a suya muller, Olga,
detallaria,
novelaria,
en as memórias suyas.
Pienso en a muerte.
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 39/47
39
Encara, per agora,
como en un can,
como en un rio
como en un libro.
Pienso en a muerte.
Encara, per agora,
sin creyer-me que existe,
que tendrá o mio nombre.
E lo tendrá pa cútio.
[Publicato lo 13 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 40/47
40
UEITO COSAS QUE M’ESTOMACAN
1. Os mimos.
2. Os emoticonos.
3. O typex.
4. Os hashtag.
5. A subcultura hipster.
6. O concepto fenomeno viral.
7. Os selfies.
8. As campanyas electorals.
conque este maitino he decidito no fer parte d’o mundo
me’n voi he decidito
ir-me-ne t’as cancions de Franco Battiato.
tornar-ie.
per fortuna il mio razzismo non mi fa guardare
quei programmi demenziali con tribune elettorali
bandiera bianca
[Publicato lo 16 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 41/47
41
A MI FILLA (e 2)
Una pluya d’agüerro
se fa cargo d’o mundo.
Freda ye a tarde e os ricuerdos
buscan a calor d’a tuya riseta
intemporal. Siléncio.
S’amorta o dia. Somos
augua, escureldat, tristeça.
Qué diferents agora i somos!
Dixo que a mia man alcance a tuya
e una pregunta foi: me necesitas
encara?
Te necesito siempre.
E con ixo ye prou.
[Publicato lo 19 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 42/47
42
A bonico, o cuervo baixa
dic’a mia memória
e o suyo niedo i fa.
Luego i cria os suyos fillesnos:
cinco pollez esganguillatos
que pareixen a muerte.
O cuervo les da cucos,
cullebretas, carnuços pa minjar.
Tamien fruitas, simients, lulos…
e creixen apriseta.
Negros como a locura
me se miran. Secuten
as suyas alas, grallan:
aprenden a imitar-me.
Agora, ya adultos, fan volito
e me dixan solenco
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 43/47
43
con o cuervo que torna
a fer niedo en a mia memória
con l’amabilidat d’un costumbre.
No pasa o tiempo, siguen os dias.
[Publicato lo 21 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 44/47
44
ASPERANÇA E CULPA
B’heva tamien chiquetas crepas
que dixavan pasar una clarior
ensoniadera; més que joven, nueva.
A posibilidat, quasi palpiable,
d’a fuyida feriva os nuestros cuerpos
dellá de tot deseyo,
dellá de tota culpa,
de vez que nos ligava a o miedo
—viello pauto de sangre e tierra—
infinito d’o nuestro pueblo.
En l’aspera —contina— no yéranos
que una repeticion d’os nuestros muertos.
[Publicato lo 28 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 45/47
45
BRANQUIL E RIO
Se i sentiva o siléncio
suyo como un ixambre
de uellos en a espalda.
Yeran muitos. Plenavan
de uembras o maitino.
Acusacions. Menaças. Miedo.
No me digaz quán, pero vencion.
Ódio. Sospeita. Muerte.
Ni sisquiera una crepa en a paret
pa guardar-ie un poquet de primavera.
Costumbre e soledat. Cangrena.
Rutina e fástio. Vidas
aplaçatas, pacinas.
L’asimetria yera o suyo orden.
A suya geometria d’anglos rectos
e línias discontínuas
aplanava o paisage e a memória.
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 46/47
46
Marchávanos solencos. Gullibaixos.
Sin atra asperança que l’aspera.
Nos los cruçávanos d’espeso.
Balloquers. Enatiços. Cruels.
En a suya mirada
a pluya siempre i yera grisa.
[Publicato lo 31 de mayo de 2015]
7/18/2019 Esto no ye un libro
http://slidepdf.com/reader/full/esto-no-ye-un-libro 47/47
De maitino, se mesclan os ricuerdos
viellos con a memória nueva
e l’auséncia se fa palpiable:
Tota la gent que aquí amé son muertos.
No puedo ni an roçar-los
con estas mans chaquientas, tremolosas
que ya no agafan res.
A sovent, tornar ye
como pedir perdon,
como reconoixer a redota,
como trencar una promesa.
Cómo fuyir agora?
Cómo seguir fuyindo agora?
De bella traça, torno
como un fillo prodigo
a o que ya no l’aspera garra pair.
[Publicato lo 3 de junyo de 2015]