Elikagai transgenikoak

ZER DIRA

• Elikagai transgenikoak ingenieritza genetikoaren bidez eraldatutako organismo batetik eratorriak diren elikagai motak dira.

• Hots, nahi diren ezaugarriak lortzeko eraldatu egin diren organismoak dira organismo bati beste bateko geneak emanez. Beste espezie bateko geneak hartu eta beste organismo bati eranstea da.

• Gizakia betidanik saiatu da bere uztak hobetzen eta elikatzeko jaki hobeak eta sendoagoak lortzen. 1983an lehenengo landare transgenikoa lortu zen eta 1994an janari hauen merkaturatzea onartu zen lehen aldiz.

• Ingenieritza genetikoa XX. mendean agertu zen eta honen ezagupenak zenbait aurrerapen ekarri ditu.

Gaur egun, frekuentzia handiagoa dute gure merkatuetan landareetatik datozen elikagai transgenikoak. (Artoa eta garia dira erabilienak).

Janarietan

Animalien pentsuetan

Autoen erregaietan

•Normalean, transgenikoak hiru eremu nagusitan aurki daitezke:

• Badaude bioteknologia begetalaren bidez burutzen diren prosezuak ez direla ingenieritza genetiko bezala kontuan hartzen.

• Gaur egun elikagai transgenikoek kontrol zorrotzak gainditu behar dituzte merkaturatu aurretik eta osasunerako inongo eraginik ez dutenak baimentzen dira soilik

Onurak

• Elikagai transgenikoek bere alde onak eta alde txarrak dituzte gauza guztiak bezala. Jarraian, jaki hauek dituzten oinarrizko abantaila eta desabantaila nagusiak azalduko dira. 

• Elikagai transgenikoak jakiak kalitate hobeagoa izatea lortu nahi da, hau da, haien itxura hobeagoa izatea eta zaporea ere ikusten duguna bezain ona izateko gehitzen zaizkie animalien nahiz landareen ezaugarriak.

• Jaki transgenikoak hazkuntza handia izateko, erresistentzia izurriteekiko garatzeko eta janariaren iraunkortasunaluzatzeko balio dute.

• Esaten dutenez, espero da, elikagai hauei esker gizabanako askoren desnutrizioa txikiagotu egingo dela eta hirugarren munduko gosea ere desagerrarazi ahal izango dela transgenikoak edukita, elikagaiak handiagoak eta elikagarriagoak izango direlako. 

Honekin batera, kulturei erasotzen dieten bakterio, onddo, intsektu, nematode eta

birusen kontrako erresistentzia areagotuareagotu ere egiten da.

• Teknika hauek, desagertzeko zorian dauden espezieak ez desagertzen

laguntzen du. Guztientzako janari nahikoa egongo zen eta ez genukeen

kontsumitzen duguna baino gehiago kontsumituko.

Beste aldetik, erreserba ekologikoak ez liratekeen inbadituak izango ( basoetan landatzeko beharrik ez zen egongo) erabilitako lurretan landatu ahal izango zelako. 

• Gainera, eraldatutako elikagaiak ez dute herbizidarik erabili behar, horrela, gutxiago kutsatzen da landare bera eta gutxiago kutsatzen da kontsumitzailearenkontsumitzailearen osasuna.

Intsektu izurriteak nekazaritzarako gertaerarik suntsigarrienak izaten

dira, horregatik, ingeniaritza genetikoa landare eta fruituak

hauengandik babesteko erabilia izaten da; landareak nahiz animaliak

erresistenteagoak bihurtzen ditu. 

• Landarezkoen produkzioko kostuak murriztu egiten dira eta landarean datzan nitratoak gutxitu eta muturreko tenperaturen aurkako erresistentzia handiagotzen da. Eta landare transgeniko batzuek produktu konbentzionalen kalitatea zaintzen dute. Honi esker, nekazarien errendimendua errendimendua hobeagoa hobeagoa izango da.

Jaki transgenikoak sortuz, ur premia gutxiago eta lehortearen aurreko erresistentzia handiagoa

edukitzea ere lortzen dugu.

DESONURAK

• Ez dakigu zihurtasunez onak edo txarrak diren osasunerako. Gisa honetako laboreak ez daude kontrolpean eta ondorioz eragin asko ezin da aurreikusi ere egin. Ingeniaritza genetikoak eskainiriko teknikak, gizateriaren zerbitzura jarri beharrean, interes politiko eta interes politiko eta komertzial ugari komertzial ugari dituzten multinazional erraldoien esku jarri dira.

Toxina berrien edo substantzia alergikoen agerpena zientifikoki ez da alderatu oraindik. Elikagaietan sartutako gene batzuk ez dute oraindik giza dietan parte hartu, honek kalte larriak ekarri ditzake

• Azkenik, peztiziden erabilerak, langileen osasuna arriskuan jartzen du

EZTABAIDA

• Eztabaida gehienbat osasun-arazoetan kokatu da. Gaur egun, mundu osoan ematen da elikagai transgenikoen eztabaida. Zenbait herrialdeetan, elikagai transgenikoen kontra dauden zenbait talde sortu dira. Aktibista gehienak ekologistez, kontzumitsailearen eskubideen aldeko elkarteez, eta zenbait zientzilari eta politikariz osatuak daude.

Azken aldian elikagai transgenikoei buruz proba

zientifikorik egin gabe zenbait baieztapen eman

dira; transgenikoak nutritiboagoak direla eta ingenieritza genetikoak

onura izugarriak ekarriko dituela nekazaritzan

medikuntzan besteak beste.

• Hala ere, jaki hauen sorketa eta erabilerak ikuspuntu desberdinak eragin ditu mundu osoan zehar. Oraindik, inor ez delako gai izan genetikoki eraldatutako elikagaiak osasunarentzat txarraktxarrak direnik erakusteko.

Kontsumitzaileen kezkak ingenieritza genetikoarekiko gaur egun ugariak

dira. Ingenieritza genetikoak geneak espezie batetik beste

batera transferitzea posible egiten du, ezinezkoa den zerbait ugalketa

sexualean.

Honi buruz eztabaida asko daude kontsumitzaileek ez dakitelako elikagaiak eraldatzeko prosezu hau kaltegarria den ala ez osasunerako edo eta erreakzio kaltegarriren bat erangingo duten denbora pasa ahala, tumoreaktumoreak eta minbiziaminbizia diren bezala.

• Alde dauden taldeek diote genetikoki eraldatutako elikagaiak osasunarentzat onak direla elikagai gehiago dutenez eta hondakin gutxiago sortzen denez poluzio kimikoa murrizten delako.

• NaturalaNaturala izateak beti ez duela esan nahi ona denik esaten dute baita ere eta

zenbait adibide jarri dituzte, besteak beste: janari batzuk ondo prestatzen ez badira

toxikoak izan daitezkeela adibidez.

• Kontrako taldeen eskaerarik garrantzitsuena, elikagai transgenikoek etiketa bat eraman dezatela izaten da, ez daudelako zihur hauen propietateak kaltegarriak diren ala ez gizakion osasunerako, ingurumenerako, aldaketa kulturalenerako eta ekonomiarentzako eta arrazoi etikoak ere argudiatzen dituzte.

ELIKAGAI TRANSGENIKOE

N INGURUKO POLEMIKA

Elikagai transgenikoak gaur egun errealitate bat dira, gure merkatuetan dagoz

eta eztabaida gogorra sortu da elikagai ingurumenean

eta giza-osasunean eragiten duten ondorio kaltegarrien inguruan.

Europan aspaldi samarrekoa da elikagai transgenikoei buruzko eztabaida hau.

Horiek merkaturatzeak eztabaida sozial eta zientifiko latza piztu du horrelakoen mesede eta kalteak direla eta. Estatu

Batuetan, orain arte, ez da horrelakorik gertatu, elikagai transgenikoen eztabaida Estatu Batuetara ere iritsi da dagoeneko.

• Duela gutxi, Michiganeko BattleCreek hirian, Greenpeace erakundeko kide talde batek protesta ekintza egin zuen Kellogg enpresaren egoitzan. Jakina denez, Kellogg enpresak zerealak saltzen ditu, genetikoki eraldatutako hazietatik ateratako zerealak hain zuzen ere.

• Handik egun batzuetara, Greenpeace erakundeko beste kide batek Kellogg enpresaren lana ezbaidan jartzen zuen ekintza ikusgarria egin zuen.

Estatu Batuetako Elikagaien eta Sendagaien Elkarteak elikagai transgenikoei buruzko jardunaldiak antolatu zituen. Jardunaldi haietan ezusteko gonbidatua agertu zen, Kellog etxeko tigre sonatua, baina Frankenstein-en jantziekin, prentsa britainiarrak Frankenstein-en elikagaiak deitzen baitie transgenikoei.

Tigrea ez zen bakarrik agertu, berarekin batera tximeletaz jantzitako haur-talde bat ere bazegoen eta. Haur tximeleta taldeak artoa jan eta heriotza antzeztu

zuten. Ekintza horren bidez ikerlari talde batek duela gutxi egin duen aurkikuntzari oihartzuna eman nahi zioten, genetikoki eraldatutako artoak monarca espezieko beldarrak hil ditzakeela adierazi baitute

ikerlariek.Baina oraindik inork ez du probatu transgenikoak osasunerako

txarrak direnik.

Duela gutxi, arto transgenikoa landatzea debekatu zuen Alemaniako Gobernuak, ingurumenerako arriskutsua delako. Ingurugiroaz gain, kontsumitzaileen kezka osasuna ere bada. Horregatik, produktu hauek agerian uzten dute Europar Batasunaren barnean dagoen arazoa. Oraingoan ere, ika-mika nagusi.

Urtetik urtera, geroz eta azalera handiagoa ematen diete nekazariek transgenikoei, eta geroz eta herrialde gehiagotan onartzen dira genetikoki eraldatutako barietateak.

Transgenikoek nekazaritzan

eragiten dituzten ondorioak

Barazki-espezie desberdinen arteko kutsadura genetikoa sortu daiteke. Frogatuta dago genetikoki eraldatutako barazki batek landare basatiei ‘genearrotza’ transferitzen dietela eta horrek kutsadura eta kaltea eragin dezakeela.

Ez dago elikagai tradizionalekin parekatzerik. Elikagai tradizionalak, milaka urteetako aukeraketa-prozesuaren emaitza izanik, beti ingurune naturalean garatu izan dira, eta landare mota bakoitzaren berezko geneak dauzkate. Elikagai transgenikoen kasuan, berriz, arto ale batean arrain baten genea duen ezaugarria topatugenezake.

Ez dute plagen kontra bakarrik egiten eta batzuetan intsektu ongarrien kontra baita ere. Argi dago elikagai transgenikoek ekosistema aldatzeko gaitasun handia dutela. Barazki transgeniko batek, beraiek erasotzen dituzten intsektuak desagertzeko balio dute, eta epe laburretan edo ertainetan ekosistemaren oreka apurtu.

Multinazional estatubatuar batek sortu zuen transgenikoen mota bat ‘terminator’ izenekoa.

Barazkiek sortutako haziak ‘antzuak’ dira. Hori dela eta, nekazariek ezin izango dute uzta batetik haziak atera eta uzta berrirako aprobetxatu. Horregatik, haziak multinazionalei erosi beharko diete berriro landatu ahal izateko, multinazionalenganako sekulako menpekotasuna sortuz.

Zorionez, Greenpeacek zeresan handia izan zuen. Monsanto enpresak terminator haziei buruzko ikerketak alde batera ixteko erabakian. Gaur egun arazo hau baztertuta dago, baina ez amaituta. Multinazionalek bere nahia inposatu ezkero, milaka urteetan zehar nekazarien jabetza izan diren ondasunak, multinazionalen eskuetara joango dira.

Elikagai transgenikoak

merkatuan

Historia osoan elikagai ebaluatuenak dira eta merkaturatu aurretik osasun-baimen bat behar duten bakarrak, sendagaiek behar dutenaren antzekoa. Etiketan argi eta garbi adierazi behar da elikagaia genetikoki aldatutako organismo batetik hasita sortu dela.

Arau honetatik kanpo gelditzen dira haragia, esnea eta pentsu transgenikoekin elikatutako animalien zernahi produktu.

KONPONBIDEA:

Gaur egungo nekazaritza ez litzateke multinazionalen eskuetan izan beharko, hau da, landatzen dituzten elikagaiak beste guztiei eragiten baitie. Multinazionalek zer landatu behar den eta non landatu erabakitzen dutenean ez dituzte biztanleen beharrak kontuan hartzen, interes ekonomikoa baizik, eta beraien onurarako.

Elikadura Subiranotasunak baita eragin handia duk, honek zer esan nahi du, estatu bakoitzak bere nekazaritza-politika eta elikadurari dagokien politikak ezarri beharko lituzke garapen jasangarria eta elikadura seguruak izateko.

Gainera gutxi balitz, nekazariek hazi transgenikoak urtero erosi behar dizkiete enpresei, eta hauen menpe daude.